Bodemscans als brug tussen landbouw en archeologie

Onderzoekers van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen aan de UGent dragen met hun unieke bodemexpertise bij aan een internationaal archeologisch onderzoek naar de slag bij Waterloo van 18 juni 1815. Ze voerden onlangs scans uit met hun niet-invasieve bodemscanner die normaal ingezet wordt in onderzoek naar precisielandbouw maar nu dus voor archeologische doeleinden gebruikt werd. Naast de combinatie van twee verschillende onderzoeksexpertises is dit ook een sociaal project, de opgravingen worden uitgevoerd in samenwerking met Britse (ex-)militairen als onderdeel van een post-traumatisch rehabilitatieproces.

Tweehonderd jaar na de slag bij Waterloo onderzoekt een internationaal team van archeologen, met de medewerking van Britse (ex-)militairen, de site van de hoeve van Hougoumont. Deze hoeve was één van de hoekstenen van het slagveld van Waterloo in 1815. Wetenschappers van de vakgroep Bodembeheer van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen aan de UGent werkten mee aan het project dat de naam ‘Waterloo Uncovered’ kreeg. Ze maakten gedetailleerde bodemscans van de tuin en de omringende velden van de hoeve van Hougoumont.

“Met onze geavanceerde meettechnologie kunnen wij op een niet-invasieve wijze bodemscans bekomen die breed toepasbare resultaten opleveren”, aldus professor Marc Van Meirvenne, hoofd van de vakgroep Bodembeheer. “Met de scans meten we elektrische en magnetische kenmerken van bodems, waardoor men kan vaststellen waar er bodemvariabiliteit is. De bekomen gegevens over bijvoorbeeld bodemtextuur of organische materialen, zijn nuttig voor landbouwers bij het bewerken van de bodem.” Vandaar dat bodemscans, samen met opbrengstkaarten, de basisinformatie vormen waarover een landbouwer moet beschikken om aan precisielandbouw te doen.

Bodemvariabiliteit kan echter ook van menselijke oorsprong zijn. Er kunnen opgevulde greppels of waterlopen voorkomen of er kunnen funderingen van afgebroken gebouwen of verdwenen wegen aanwezig zijn. Er kunnen ook restanten uit ons oorlogsverleden begraven zijn, zoals het geval is met oorlogsmunitie in landbouwgronden ter hoogte van de voormalige frontzone van WO I. Dergelijke informatie is cruciaal voor de landgebruiker. “Wie wil er niet weten of er nog onontplofte obussen in zijn land aanwezig zijn”, zegt professor Van Meirvenne. De stap naar archeologie is klein, ook voor archeologische prospecties zijn niet-invasieve sensoren zeer bruikbaar. Immers wat maakt dat een begraven voorwerp als “erfgoed” kan beschouwd worden?

“Op basis van de bodemscans kunnen nu, in samenspraak met Britse en Waalse archeologen, de locaties voor opgravingen geselecteerd worden”, zegt professor Marc Van Meirvenne die het UGent-team leidt. Men hoopt zo een beter inzicht te verkrijgen in het verloop van de slag rond deze hoeve. Momenteel is een eerste delegatie van een 15-tal personen aanwezig op de site van Hougoumont, waaronder een 10-tal veteranen, om de eerste verkennende opgravingen uit te voeren. In juli zal een uitgebreider team van zo'n 30 personen de site grondiger onderzoeken.

De Britse militairen die deelnemen aan het project behoren tot de 'Coldstream Guards', een regiment dat er 200 jaar geleden in slaagde de hoeve bezet te houden, wat een zware tegenslag was voor het leger van Napoleon. Het regiment bestaat nog steeds en wordt tegenwoordig ingezet bij overzeese interventies van het Britse leger. Fysiek of psychisch gewonde ex-militairen uit deze recente interventies kunnen aan dit project deelnemen als onderdeel van hun rehabilitatie.

Dit project illustreert de veelheid aan functies die een bodem heeft: van groeimedium voor plantaardige voedselproductie, over buffer voor milieubelastende producten tot archief van ons collectief erfgoed.

Meer info: UGent-Crelan leerstoel landbouwinnovatie