BioForum: “Biolandbouw is het slachtoffer van historische vervuiling”
nieuwsJongeren die vaker biovoeding eten, hebben meer gifstoffen in hun bloed en urine. Deze opmerkelijke vaststelling meldt VRT NWS en komt uit een nog te verschijnen studie van kankerexpert Nick Van Larebeke. Omgevingsvervuiling blijkt de grootste oorzaak te zijn, waarbij de grootste problemen bij eieren, zuivel en zaden en noten liggen. “Omdat biologische kippen en koeien toegang hebben tot een buitenloop, is bio kwetsbaarder voor historische vervuiling”, reageert de sectorfederatie van biolandbouw Bioforum. “Dat is vooral heel zuur voor al die biologische ondernemers die er door hun manier van werken alles aan doen om vervuiling te vermijden.”
Van Larebeke en zijn collega’s onderzochten de aanwezigheid van vervuilende stoffen bij een representatief staal van 600 Vlaamse adolescenten. Bij diegenen die aangaven meer dan gemiddeld 7,5 keer per week biovoeding te consumeren, merkten de wetenschappers opvallend hoge concentraties van een aantal gifstoffen, tot 20, 30 of zelfs 40 procent hoger dan normaal.
Té hoge concentraties, dacht Van Larebeke, en hij ging aan het corrigeren. Dit correctieproces nam ongeveer drie jaar in beslag. Hij corrigeerde op de consumptie van vetrijke producten, op sociale afkomst, op body mass index, op geslacht en zelfs op wie borstvoeding kreeg want ook daarbij worden vervuilende stoffen doorgegeven. Aan het einde van de rit bleven er minder grote verschillen over, maar nog steeds significant. Tijdens de studie viel ook op dat het probleem bij eieren, zuivel en zaden en noten ligt, niet zozeer bij aardappelen, groenten of fruit.
Volgens VRT NWS concludeert het onderzoek uiteindelijk: hoe meer bio, hoe meer gifstoffen in bloed en urine. Glyfosaat, de PFAS-stof PFNA, lood dat toxisch is voor de hersenen, of arsenicum- en organochloorverbindingen, die kankerverwekkend zijn.
Omgevingsvervuiling en/of fraude
In de biolandbouw wordt nochtans getracht om bijna geen gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken en gezonde voeding te produceren. De stoffen die in de bioproducten terecht komen lijken dan ook vooral te komen van de omgevingsvervuiling in Vlaanderen. Uit eerder onderzoek bleek ook al dat er hogere risico’s zijn bij producten van eigen kweek zoals eieren van scharrelkippen in de tuin of groenten uit de eigen moestuin.
De conclusie die de studie maakt is een zeer bittere pil voor de biosector. “Bio is een missie voor ons”, zegt bioboerin An Verboven aan VRT NWS. "Wij denken dat het mogelijk moet zijn om op een andere, minder vervuilende manier aan landbouw te doen. En dan komt zo’n studie wel binnen. Ik heb dat even moeten laten bezinken. Maar ik denk toch dat we goed bezig zijn. Wij hebben de collateral damage van de industriële vervuiling, maar we proberen net wel om die grond weer gezonder te maken, door bijvoorbeeld een goede compostering. Als we de bodem goed verzorgen, krijgen we gezonde groenten.”
BioForum benadrukt dat het belangrijk is om te weten over welke stoffen het gaat. “Het gaat over zogenaamde ‘Forever Chemicals’, oorspronkelijk afkomstig uit de industrie en de gangbare landbouw, die door hun chemische samenstelling niet of heel traag afbreken in de natuur. Een deel van deze stoffen zijn al jaren verboden, met DDT als bekendste voorbeeld, maar zitten in heel Vlaanderen nog altijd in de lucht, het water en de bodem. Omdat ze zo moeilijk afbreken, stapelen ze zich op, zowel in de natuur als in dierlijke en menselijke weefsels. Onzichtbaar, maar ook niet meer weg te krijgen”, duidt de sectorfederatie.
Geen van deze stoffen zijn toegelaten of worden gebruikt in de biologische landbouw, maar de sector is er wel het slachtoffer van. “De biosector hecht veel belang aan dierenwelzijn en wil dus dat dieren hun natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Op biologische bedrijven zitten kippen en koeien dus niet opgesloten in stallen, maar hebben ze toegang tot een buitenloop of weide, waar ze in de bodem kunnen scharrelen of grazen”, legt BioForum uit waarom zij net zo kwetsbaar zijn voor de historische bodemvervuiling. “Het is vooral heel zuur voor alle biologische ondernemers die er door hun manier van werken alles aan doen om vervuiling te vermijden. Hetzelfde fenomeen zagen we tijdens de PFOS-crisis, toen biologische pluimveehouders hun kippen moesten ruimen omdat de uitloop dicht in de buurt van de 3M-fabriek lag.”
Van Larebeke sluit naast de omgevingsvervuiling ook de optie van fraude en bedrog niet uit. “Dat men toch bepaalde stoffen gebruikt bij de biolandbouw of dat men producten die geen bio zijn toch zo voorstelt”, aldus Van Larebeke aan VRT NWS.
Verder onderzoek nodig
Is bio nu ongezond? Het antwoord op die vraag is niet zomaar ‘ja’. Er zijn verschillende nuances en bedenkingen te maken bij de studie. Daarbij hebben Van Larebeke en zijn mede-onderzoekers de concentraties in bloed en urine onderzocht, niet de concentraties in het voedsel zelf. “Dat zou het onderwerp van een volgende studie moeten zijn, maar die staat voorlopig niet op de agenda. Maar als u mij vraagt of ik nog even veel bio eet als drie jaar geleden, dan is het antwoord nee”, aldus Van Larebeke.
Volgens Van Larebeke mag er niet licht over mogelijke gezondheidsrisico’s heen gestapt worden. “De gezondheidsrisico’s zijn echt ernstig. Er zijn meer en meer gegevens die aantonen dat vervuiling in het algemeen bepalend is voor het risico op kanker of andere beschavingsziekten. Vandaar dat ik toch aandring op een vergelijkend onderzoek in de voeding zelf naar de verschillen tussen bio- en andere voeding, op de aanwezigheid van polluenten."
Bij het voedselagentschap FAVV zeggen ze dat de risico’s voor de volksgezondheid beperkt zijn, en dat biologisch voedsel op dezelfde manier wordt gecontroleerd als niet-biologisch voedsel. "Het FAVV neemt steekproefgewijs, maar ook risicogebaseerd, staalnames in de hele Belgische voedselketen, om te garanderen dat alle producten veilig zijn en voldoen aan de limieten die voor de betrokken contaminanten zijn vastgesteld", klinkt het. "Dat gebeurt ongeacht of een product al dan niet bio-gecertificeerd is."
Ook wijst FAVV erop, zoals de auteurs van het rapport erkennen, dat enkel bloed- en urinestalen zijn gecontroleerd en niet de voedingsmiddelen. "Er kunnen meerdere factoren meespelen in deze resultaten: regionale blootstelling, hoeveelheid die geconsumeerd wordt van een bepaald type levensmiddel dat, ongeacht de bio-certificering, gewoonlijk meer of minder vatbaar is voor contaminatie met een polluent dan een ander type, het eten van gewassen uit de eigen tuin?", luidt het in een reactie.
To bio or not to bio?
Hoewel het onderzoek voor sommige milieuvervuilende stoffen in het nadeel van bio speelt, vindt BioForum dat de conclusie niet mag zijn dat er minder biologisch geproduceerd en gegeten moet worden. “Dat is het kind met het badwater weggooien, want biologische landbouw heeft natuurlijk nog heel wat voordelen op het vlak van biodiversiteit, dierenwelzijn en bodem”, aldus de sectororganisatie. “Belangrijk blijft om het hele plaatje te zien. We kunnen de vergelijking maken met borstvoeding, waar een hoog gehalte aan pcb's niet opweegt tegen de voordelen. De stoffen die de onderzoekers teruggevonden hebben, zijn te wijten aan de omgevingsvervuiling. En die krijg je ook binnen als je geen bio consumeert.”
"Verbolgen en teleurgesteld"
An Verboven schreef na afloop van de Terzake-reportage een open brief waarin ze haar teleurstelling over de gang van zaken niet onder stoelen of banken steekt. "De bedoeling van Terzake was, zo was mij verzekerd, om biolandbouw zeker niet in een slecht daglicht te zetten, maar dit onderzoek te plaatsen in het grote plaatje van biolandbouw, en te kijken hoe wij daarmee omgaan op De Zonnekouter. Onder deze voorwaarde zagen we het wel zitten om het op de Zonnekouter te laten doorgaan", schrijft ze. "Het resultaat dat we maandag op Terzake te zien kregen was iets helemaal anders: de Zonnekouter werd als fotoshoot gebruikt, ons inhoudelijk verhaal werd grotendeels weggeknipt, Lieve (van BioForum) haar uitleg ingekort waardoor er ook inhoudelijk weinig overbleef, en professor Van Larebeke mocht wel uitgebreid zijn zeg doen over zijn onderzoek, en daarnaast langs zijn neus weg opmerken dat het ook om fraude kan gaan in bio. We zijn hierover verbolgen en teleurgesteld."
Verder wijst Verboven naar de steeds luider klinkende kritische reacties op de studie. Desondanks is ze zich wel bewust van de "trieste" realiteit. "Ons dichtbevolkte landje heeft een zwaar industrieel (landbouw)verleden dat zijn sporen heeft nagelaten, met veel giftige stoffen die ook niet zo gauw afbreken", aldus Verboven, die voor een oplossing de kaart trekt van de biolandbouw.
Bron: VRT NWS / Eigen berichtgeving
