Directeur BelOrta: “Als de gasprijzen volgend jaar niet normaliseren, voorspel ik grote problemen"

Tientallen inkopers kijken in de veilingzaal van BelOrta aandachtig op het scherm van de veilingklok waar achtereenvolgens rode kool, venkel en tomaten te koop aangeboden worden. Er heerst een ontspannen sfeer en sommige kopers zijn zacht met elkaar in gesprek. Er klinkt gelach. Dat is wel eens anders, horen we van Philippe Appeltans, directeur van BelOrta. “Soms is het muisstil en heerst er een gespannen sfeer. Dat is dan een teken dat de markt gespannen is, dat er meer vraag dan aanbod is.”

Deze sfeer is volgens hem de belangrijkste reden waarom kopers naar de veilingzaal komen, terwijl ze de verkoop ook van thuis uit kunnen volgen. “Op deze manier voelt men de markt beter aan, heeft men een beter idee van vraag en aanbod.” 45 procent van de veilingverkoop verloopt toch online op afstand. De rest gebeurt in de veilinggebouwen van BelOrta (Sint-Katelijne-Waver en Borgloon), BFV, REO en Hoogstraten waar de klokverkoop simultaan verloopt. In de veilingzaal van BelOrta zijn ook de andere veilingklokken zichtbaar en vice versa.

Grootste veiling van het land

Met 955 leden is BelOrta de grootste coöperatieve veiling van ons land en heeft ze een gevarieerd aanbod van 170 soorten groenten en fruit. De veiling zelf, waar zo’n 400 vaste mensen werken, kent acht filialen in België, waarvan drie operationele vestigingen waar de groenten en fruit aangevoerd worden en gedistribueerd naar de verkoopkanalen. De hoofdzetel in Sint-Katelijne Waver geldt als hub voor de groentehandel, terwijl in Borgloon voornamelijk (hard) fruit verhandeld wordt. Minder bekend is de vestiging in Zellik waar zowel groenten als fruit verhandeld en gedistribueerd worden.

De serretelers van BelOrta, die geconcentreerd zijn in het Antwerpse, maar ook uit Nederland komen, hebben zo’n 1.000 hectare glas in eigendom. De vollegrondsgroentetelers zijn over heel Vlaanderen verspreid en bewerken zo’n 3.500 hectare. De aangesloten fruittelers bevinden zich dan weer hoofdzakelijk in de provincie Limburg. Zij bewerken een kleine 4.000 hectare. Alhoewel het aantal actieve telers dit jaar verminderd is ten opzichte van vorig jaar (955 vs. 1050), zit de omzet wel in de lift. BelOrta denkt dit jaar voor het eerst meer dan 500 miljoen euro productomzet te halen. De aanvoer wordt geschat op 500.000 ton.

De gestegen omzet betekent niet dat de zaken goed lopen. Integendeel: de gestegen kosten voor verpakking, meststoffen, loon en vooral energie hakken er stevig op in bij de BelOrta-telers. Vooral verwarmde en belichte serretelers hebben het zwaar en teren in op het kapitaal dat zij in voorgaande jaren vergaarden, vertelt Appeltans. “Veel telers kunnen het nog even uitzitten, maar als de gasprijzen volgend jaar niet gezakt zijn, voorzie ik wel grote problemen, alhoewel de impact sterk van bedrijf tot bedrijf verschilt.”

Energieprijzen geselen serretelers

Door de hoge energieprijzen loopt het belichte areaal bij de BelOrta-serretelers terug van 80 hectare naar 10 hectare deze winter. Appeltans bevestigt dat het aanbod tomaten deze winter niet voldoende zal zijn om de Belgische retailers te bevoorraden. Retailers zullen daarom op zoek moeten naar andere markten, zoals Spanje of Marokko.

De directeur is niet bang dat klanten daarmee definitief afhaken. “Nog maar vijf jaar geleden hadden we in de winter ook geen vruchtgroenten en kocht men in de wintermaanden ook in Spanje en Marokko. Daarna kwam men altijd terug naar ons. Dat verwacht ik ook nu, temeer omdat het belang van lokale productie (local for local) voor retailers nog belangrijker is geworden. Wij leveren daarbij zeer hoge kwaliteit en hebben een zeer goed imago”, zegt hij met het nodige zelfvertrouwen.

80 procent van de verkoop op de binnenlandse markt gaat naar de retail. De thuismarkt (binnen een straal van 300 kilometer) is goed voor 40 procent van de afzet. 60 procent van de BelOrta-omzet wordt behaald met export. “Maar dit zijn globale cijfers. Het aandeel export varieert sterk per productgroep. Van de asperges blijft bijvoorbeeld 90 procent in België”, klinkt het.

Meer angst heeft de veilingbaas voor de overlap in de tomatenteelten dit voorjaar. Omdat telers die voorheen belichtten, meer met de seizoenen mee gaan telen en er mogelijk wat verlatingen in plantdata zijn, zal er vermoedelijk in april en mei meer aanbod op de markt zijn. “Hopelijk vermindert het aanbod vanuit Zuid-Europa in die maanden al serieus, anders krijgen we te maken met prijsdruk op de markt”, vertelt Appeltans die weigert om in Zuid-Europa tomaten te sourcen, zoals sommige Belgische tomatenproducenten-vermarkters momenteel wel doen. “Dan zouden we onze strategie en nadruk op lokale versproductie verloochenen en ook een stuk in het vaarwater van onze klanten komen. Dat gaan we dus niet doen.” 

Ook arbeid is al langer een zorgenkindje voor heel wat telers. Meer in het bijzonder hebben hardfruittelers in Limburg en in andere fruitstreken het moeilijk om seizoensarbeiders te vinden. Onder meer om deze bedrijven te ontlasten, investeert BelOrta in een sterk geautomatiseerde sorteerinstallatie in Borgloon die begin volgend jaar operationeel moet worden. Hierdoor kan de personeelsinzet bij het sorteren verminderd worden. De sorteermachine staat ter beschikking van de coöperanten. 

Appeltans beaamt dat vooral de prijzen van het hardfruit momenteel sterk onder druk staan. De oorlog in Oekraïne speelt hier voor een deel een rol, al lijkt deze vooral de bestaande ontwikkelingen versneld te hebben. Zo was de opkomende appelteelt in Polen, Servië en voormalige Sovjet-landen, waar goedkoper geteeld kan worden, al langer een doorn in het oog van de Vlaamse telers. Sinds de annexatie van de Krim in 2014 en de oorlog is de Russische markt volledig weggevallen en zijn de Oost-Europese appelen ook op de West-Europese markt terecht gekomen met sterke prijsdalingen tot gevolg.

Door deze inspanningen en groeiende inkomsten meent Appeltans ondanks de moeilijke tijden en vele uitdagingen het jaar met positieve cijfers te kunnen afsluiten. “Maar volgend jaar ziet het er moeilijker uit.” De topman doelt hiermee niet alleen over de dreiging van aanhoudende hoge energieprijzen, ook de personeelskosten gaan door de indexering flink omhoog. De stijgende personeelskosten is nog zo’n uitdaging die de telers boven het hoofd hangt.

Tegelijk slagen de telers er onvoldoende in om de kosten door te rekenen naar de consument. “Retailers willen de consument, die ook kampt met de gevolgen van de inflatie, niet confronteren met hogere prijzen”, aldus Appeltans die wijst op een onderzoek van Freshfel Europe, de federatie van de handel en distributie in verse groenten en fruit, eerder dit jaar. Daaruit blijkt dat de telers van dagverse producten slechts een derde van de kosten kunnen doorrekenen. “Verse groenten en fruit is wat anders dan een smartphone. Als de prijs van een smartphone stijgt met 100 euro zullen consumenten nog steeds een telefoon kopen. Neemt de prijs van verse groenten en fruit toe, dan zoekt de consument goedkopere alternatieven. Begrijpen wie begrijpen kan”, besluit de BelOrta-topman.