"Banaan in doodlopend straatje door grote bedrijven"

De kranten staan vol over astronomische voedselprijzen en wankelende regeringen, maar ondertussen wordt een belangrijk feit uit het oog verloren: de banaan gaat dood. Dat schrijft columnist Johann Hari in The Independent. Reden hiervoor is een schimmel, de panamaziekte, die de bananen steenrood en oneetbaar maakt. Het verhaal over de opkomst en de val van de banaan kan gezoen worden als een vreemde parabel over de grote bedrijven die de wereld steeds sterker in hun greep hebben, klinkt het.

De banaan is één van de belangrijkste voedselgewassen op onze planeet. En dus bedreigt de panamaziekte de voedselzekerheid in heel wat ontwikkelingslanden. "Over vijf, tien of derig jaar, zal de malse vrucht die wij nu kennen niet meer bestaan, schrijft Hari. Tegen de panamaziekte bestaat geen remedie. Alle aangetaste bananen sterven en de ziekte verspreidt zich snel. "In veel delen van Afrika is de oogst met zestig procent gedaald. De wetenschappers zijn het erover eens dat de schimmel uiteindelijk alle cavendishbananen overal ter wereld zal aantasten".

De columnist merkt op dat de panamaziekte niet aan zijn proefstuk toe is. Niet lang nadat de panamaziekte in het begin van de twintigste eeuw bananen begon te doden, waarschuwden de wetenschappers van United Fruit dat het bedrijf twee fouten maakte. Het ontwikkelde een gigantische monocultuur, waarvoor regenwouden en desnoods weerbarstige regimes in bananenrepublieken moesten wijken. Als elke banaan van dezelfde variëteit is, zal een ziekte die de keten gelijk waar binnendringt zich snel verspreiden. De oplossing? Diversifiëren naar meer verschillende soorten bananen.

De quarantainenormen van het bedrijf stelden evenmin veel voor. Zelfs de mensen die de besmetting moesten bestrijden, stapten gezonde velden in met grond vol schimmels aan hun schoenen. Diversificatie en quarantaine kosten geld en United Fruit had geen zin om te betalen. Het maakte liever zoveel mogelijk winst. Als het slecht afliep, kon het nog altijd uit de bananen stappen. Tegen 1960 was de gros michel, die United Fruit als enige echte banaan aan de man had gebracht, morsdood. Men ging haastig op zoek naar een vervanger die immuun was voor de schimmel. Het werd de cavendish. Kleiner, minder smeuïg en makkelijker gekneusd, maar goed genoeg.

In de jaren tachtig werd de cavendish op zijn beurt ziek. Nu is ook hij aan het sterven - zijn immuniteit blijkt een mythe te zijn, aldus Hari. "De combinatie van het wangedrag van grote bedrijven en natuurlijke beperkingen heeft ons in een doodlopend straatje doen belanden. De enige hoop is een gemodificeerde banaan die bestand zou zijn tegen de panamaziekte, maar wie lust een banaan met vissengenen?"

"Honderd jaar lang konden enkele bedrijven ongestoord en zonder regels hun zin doen met een prachtige vrucht. Om daar de winst tot de laatste druppel uit te persen, vernietigden ze uiteindelijk de vrucht zelf. En hebben we iets geleerd? Overal ter wereld vertellen politici zoals George Bush ons dat de regulering van grote bedrijven een 'bedreiging' is die afgeweerd moet worden. Ze zggen zelfs dat wij het klimaat van de planeet aan die bedrijven moeten toevertrouwen. Je lacht je krom", besluit Hari.(KS)

Lees ook: geVILT: Bart Panis (K.U.Leuven): "Leuvense genenbank houdt banaan springlevend"