Aquacultuur niet meteen oplossing voor overbevissing

Voor meer dan een miljard mensen is vis een belangrijke bron van eiwitten. "En tegen 2025 moeten we de helft meer vis uit de zee halen om de groeiende bevolking te voeden", zegt Daan Delbaere van het Vlaams Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO). "Maar als de overbevissing doorgaat, is er tegen 2050 volgens sommige voorspellingen geen vis meer in de zee. We zullen dus serieus moeten kweken". Maar een gekweekte vis eet evenveel vis als hij produceert. Allerlei onderzoeksinstellingen proberen oplossingen te vinden voor deze paradox.

Voor plantenetende zoetwatersoorten zoals forel, karper, tilapia en snoek is de kweek al veel langer ingeburgerd. Maar toppredatoren uit de zee, zoals zalm en kabeljauw, stellen extra eisen aan hun dieet. De roofvissen kunnen zelf geen levensnoodzakelijke omega-3-vetzuren maken en moeten ook bepaalde eiwitonderdelen via hun voeding opnemen. In de aquacultuur krijgen ze daarom vismeel en visolie in hun voer, afkomstig van minderwaardige soorten, zoals haring en sardines.

Bij gekweekte zalm levert één kilogram voedervis al één kilogram zalm op. Dat zal waarschijnlijk ook het geval zijn met zeetong die binnenkort gekweekt zal worden in Oostende. Het ILVO testte de kweekmethode op experimentele schaal. Begin volgend jaar start de bouw van een commerciële installatie. Maar voor kabeljauw en sommige andere soorten moet méér vis opgeofferd worden dan men als eindresultaat bekomt. Overbevissing van kleine voedersoorten, die ook onder de klimaatverandering lijden, dreigt evenzeer tot een ecologische ramp te leiden in de oceanen en dat terwijl aquacultuur net overbevissing moet tegengaan.

Maar er is hoop. "De toevoer van visolie uit de visserij zit aan een plafond", zegt Peter Bossier, aquacultuurexpert aan de Universiteit Gent. "Maar uit onderzoek is gbleken dat men zalm kan kweken die uiteindelijk evenveel omega-3-vetzuren bevat, als men de vissen eerst grootbrengt met plantaardige olie en ze pas op het einde een hoge dosis visolie voedert. Plantaardige alternatieven kunnen het vismeel en de visolie deels vervangen".

Kleinschalige eencellige zeewiertjes, algen, kunnen van nature omega-3-vetzuren maken. Kweekbedrijven die jonge vis produceren, hebben daarom vaak een afdeling voor algenproductie. "Maar de algenkweek is ook niet altijd goedkoop", zegt Daan Delbaere van het ILVO. "Binnen het ILVO hopen we op termijn ook te experimenteren met algen om de vetzuurproductie op te drijven".

Ook in het buitenland experimenteert men volop met aquacultuur. In Canada proberen onderzoekers een soort 'superkabeljauw' te kweken. Via genetische analyse wordt achterhaald welke exemplaren snel groeiende nakomelingen zullen geven die bovendien goed bestand zijn tegen ziekten. De onderzoekers proberen via het kruisingsprogramma ook een ras te maken dat ook niet te snel geslachtsrijp is, zodat de dieren geen tijd verspillen aan voortplanting. Na drie jaar zijn de vissen klaar voor consumptie. Ook in Noorwegen zijn zeker al 300 kwekers actief.

Naarmate aquacultuur uitbreidt, klinkt steeds meer protest van milieuorganisaties. Wat als de kweekvissen uit hun kooien ontsnappen? "Dit jaar raakten voor de Noorse kust enkele grote zalmkooien beschadigd waardoor miljoenen gekweekte dieren in zee kwamen", weet Delbaere. "De kweekzalmen hebben na generaties van selectie een beperkte diversiteit in de genen. Na hun kruising met wilde dieren zou dat kunnen zorgen voor gezondheidsproblemen en vroegtijdige sterfte bij hun nakomelingen". Ook de grootschalige vervuiling die de fish farms met kooien in zee veroorzaken, lokt heel wat protest uit.