Wateroverlast: Belpotato raadt aardappeltelers aan om samen met afnemer naar oplossing te zoeken

Brancheorganisatie Belpotato schetst geen hoopvol beeld voor de aardappelteelt. De organisatie zag hoe de slechte weersomstandigheden in het voorjaar al zorgden voor een verlate start van het teeltseizoen, waardoor ook de najaarswerkzaamheden niet vroeg van start konden gaan. Het mooie weer in september bezorgde de aardappelen alsnog wat welkome extra kilo’s, al waren de hoge temperaturen niet ideaal voor de langdurige bewaring. Door de hevige regenval in oktober en november kunnen vele percelen niet eens gerooid worden.

“De situatie is het ergst in West- en Oost-Vlaanderen, de Kempen en Henegouwen, maar ook elders zijn er heel wat problemen”, meldt Belpotato. “Naar schatting moet nog tussen de 20 à 25 procent van het Belgisch aardappelareaal gerooid worden. Inschattingen spreken van 10 à 15 procent in Wallonië en 20 à 30 procent in Vlaanderen. Dit baart zowel de telers als de afnemers zorgen. Op heel wat plaatsen is er al wekenlang alle dagen neerslag.“

24 uur

Aardappelen die 24 uur onder water staan, worden rot. Deze gaan dus onherroepelijk verloren. Andere percelen zijn misschien niet ondergelopen, maar wel waterverzadigd waardoor aardappelen niet meer kunnen ademen, wat eveneens lijdt tot rotvorming. Er is dus ook extra waakzaamheid nodig op percelen waar op het eerste zicht visueel nog niets aan de hand lijkt te zijn. De kwaliteit van de aardappelen gaat snel achteruit en de bewaarbaarheid is een zeer groot vraagteken. “Dit heeft als gevolg dat ook de percelen die nog kunnen gerooid worden deels van mindere kwaliteit zullen zijn”, meldt Belpotato. “De opvolging in de bewaring zal heel veel aandacht vragen. Dagelijks opvolgen en waar nodig bijsturen is de boodschap.”

Alle actoren binnen de keten hopen op beter weer, maar staan er voorlopig machteloos bij. Op korte termijn is er nog geen bevoorradingsprobleem, maar daar zou bij aanhoudende regen verandering in komen.

Vastrijden

Guy Depraetere van Algemeen Boerensyndicaat ABS merkt een grote ongerustheid bij zijn collega-landbouwers. “Niet alleen als het gaat over aardappelen”, zegt hij. “Er circuleren filmpjes van oogstmachines die zich vastrijden en met twee kranen moeten worden gedepanneerd. Bandensporen van 60 centimeter diep achter de machines. Ik heb zoiets niet meer gezien sinds de natte herfst van 1974. Zelfs de betere machines op rupsbanden hebben hun grenzen.”

“In de zandstreken zijn de meeste aardappelen eruit. Maar de frietaardappelen in kleigrond, daar loopt het moeilijker. In de Westhoek zit de helft van de aardappelen nog in de grond. Een groot deel daarvan is zeker verloren. Een aardappel die 24 uur onder water staat, daar kan je een kruis over maken. Het is catastrofaal.”

“We moeten ook letten op de temperatuur, want zodra het vriest zal de kwaliteit van de aardappelen die nog op het veld staan, ook snel achteruitgaan. Al is het aanbod zodanig klein dat de industrie ze wellicht zal moeten aanvaarden.”

Miserie troef

Volgens Depraetere sparen boeren kosten noch moeite om zoveel mogelijk oogst te redden. “Veel gerooide aardappelen zijn in slechte toestand en moeten nog gewassen worden. Dat is meestal op kosten van de boeren. Dan heb je ook nog drooginstallaties. Die zijn niet altijd betrouwbaar en ze kosten veel energie en geld. Het is miserie troef. Redden wat er te redden valt.”

Ook de kosten van loonwerkers swingen de pan uit. “Een loonwerker met grote machines kost al snel 300 euro per uur”, zegt Depraetere. Normaal hebben ze anderhalf uur nodig voor een hectare. Nu zijn ze daar vier, vijf uur mee bezig. Machines raken verstopt, onderdelen moeten vervangen worden, en in één geval is er zelfs een aardappelrooier gekanteld. We gaan niet meer alle aardappelen kunnen rooien, zoveel is zeker.”

Vele boeren werken echter met een leveringscontract. “Hierin zijn hun prijzen vastgelegd. Kan je door de slechte oogst het afgesproken volume niet leveren, moet je financieel het verschil bijleggen. Dat moet dan aan de vrije marktprijs, niet de contractuele. Opnieuw een probleem, want het is goed mogelijk dat de vrije marktprijs binnen enkele weken een pak hoger ligt.”

Schadevergoeding

Belpotato raadt boeren daarom aan om hun afnemers zo snel mogelijk te verwittigen bij problemen, om samen naar een oplossing te zoeken. "Wie twijfelt kan beter te vroeg contact opnemen dan te wachten tot op het moment van levering wanneer het hopeloos te laat is. We verwijzen hierbij ook naar de gedragscode voor het opmaken van contracten in de aardappelsector", zegt de brancheorganisatie waarin vertegenwoordigers van de hele aardappelketen zetelen.

Tegelijk geeft Belpotato ook mee dat er afspraken zijn gemaakt over bewaarbaarheid. Zo beloven de aardappelverwerkers zich in te spannen om aardappelen die nog gerooid en kwalitatief verwerkt kunnen worden, op korte termijn te verwerken. "Als er een andere leveringstermijn is afgesproken, dan verwijzen we naar de gedragscode contracten", zo luidt het.

Wie een brede weersverzekering heeft afgesloten, dient eveneens zijn verzekeringsagent te contacteren. “Let hierbij goed op je polisvoorwaarden gezien in sommige polissen er geen schade meer wordt vergoed die opgelopen wordt na 1 november”, zegt Belpotato. “Het is ook mogelijk om een beroep te doen op de gewasschadecommissie om je verliezen te claimen volgens de forfaitaire schaal, vanaf 20 procent verliezen.” De organisatie raadt eveneens aan om aardappelen die nog kwalitatief kunnen worden verwerkt, maar niet langdurig worden bewaard, zo snel mogelijk te verwerken.

Bovenal vraagt Belpotato om ook voldoende bewijsmateriaal te verzamelen van de geleden schade, zoals foto’s en leveringsbonnen. Dit kan dan gemeld worden aan het Vlaams Rampenfonds. “De schademelding wordt bij voorkeur ingediend via het e-loket van het Vlaams Rampenfonds”, meldt Belpotato. “Het uitvoeringsbesluit van het Vlaams Rampenfonds voorziet dat de schade door de getroffene zelf moet gemeld worden en dit binnen 60 dagen na het schadelijke weersverschijnsel. Concreet wil men de gemeenten ontlasten en vraagt men dat de land- en tuinbouwers de schadebedragen zelf inschatten en rechtstreeks melden. Die melding is essentieel opdat de Vlaamse overheid een erkenning van een ramp kan doen. Landbouwers krijgen in de meeste gevallen geen volledige schadevergoeding meer voor schade die in principe verzekerbaar is door een brede weersverzekering, maar er is een overgangsperiode tot 2024 waarbij wel nog een gedeeltelijke schadevergoeding mogelijk is. Belpotato wil hier waakzaam zijn en geen valse verwachtingen creëren.”