Wat verdient glastuinder met zijn tomaten én WKK?

Op een vierkante meter onder glas produceert een Vlaamse tuinder gemiddeld 54 kilo tomaten. Volgens de FAO is dit de hoogste score op Nederland na. Kan de teler een inkomen puren uit dit huzarenstukje? Die vraag wordt beantwoord door een nieuw rapport van het Departement Landbouw en Visserij. De onderzoekers keken naar de kosten en opbrengsten van zowel tomaten als WKK.

In 2011 werd er op 446 hectare - dat is een kwart van de Vlaamse serres - professioneel tomaten geteeld door 229 bedrijven. Het tomatenareaal ligt voor driekwart in de provincie Antwerpen. Een teler heeft gemiddeld 1,95 hectare tomaten onder glas. De oogst voert hij naar de veilingen, die in 2011 228.510 ton tomaten verhandelden. Hiervan werd meer dan de helft geëxporteerd, voornamelijk naar Duitsland en Frankrijk.

Om een hoge productie per m² te realiseren, worden bijna het ganse jaar door tomaten onder glas geteeld. De planten staan met hun wortels in een substraat en het klimaat in de serre wordt gestuurd. Door de gestegen energieprijzen en mede onder invloed van het landbouw- en energiebeleid schakelden de tomatentelers de voorbije jaren massaal over op het gebruik van een warmtekrachtkoppeling (WKK) in eigen beheer, meestal met een gasmotor.

Zo'n WKK produceert warmte en elektriciteit voor de serre met minder brandstof dan wanneer dat gescheiden zou gebeuren. Een WKK moet in de eerste plaats beschouwd worden als een installatie die warmte levert. Vanwege de momenteel beperkte elektriciteitsvraag van de tomatenteelt wordt het merendeel van de geproduceerde elektriciteit geleverd aan het net. Ook het gebruik van CO2 na zuivering van de (warme) rookgassen voor de plantbemesting draagt bij tot een meer efficiënt primair energiegebruik.

De aankoop van energie is de belangrijkste kostenpost op een tomatenbedrijf. De aankoop van aardgas voor de WKK maakt meer dan 88 procent uit van de energiekost. Het rapport van het Departement Landbouw en Visserij schetst een beeld van de economische rentabiliteit van een selectie tomatenbedrijven in de beginjaren waarin er met een WKK in eigen beheer gewerkt wordt. Er komen twee jaren aan bod die relatief gunstig zijn op energievlak, maar met 2011 ook een slecht tomatenjaar (EHEC-crisis).

Uit de resultaten blijkt dat naast de opbrengsten door de verkoop van tomaten er ook hoge opbrengsten zijn door de verkoop van elektriciteit op het net en warmtekrachtcertificaten. De onderzoekers merken op dat het aantal certificaten voor WKK's lineair wordt afgebouwd vanaf het vijfde jaar. Aan de kostenzijde is energie tezelfdertijd de grootste kostenpost, gevolgd door personeelskosten en de kosten voor seizoensarbeid.

Een positief familiaal arbeidsinkomen is mogelijk in de tomatenteelt, zo leert het rapport, maar de EHEC-crisis zet in de verf dat het telen van tomaten risicovol is. Ook het beheer van een WKK-installatie is gezien de investering, de dalende verhouding van de elektriciteitsprijzen versus de aardgasprijzen, de certificatenregeling (aantal en prijsvorming) en het technisch beheer geen risicoloze onderneming.

Meer info: Bedrijfsinkomen van de tomatenteler