Nieuw rapport voedt debat over blauwe diensten

Waterbeheer is een maatschappelijke functie waaraan de landbouw positief kan bijdragen. In een nieuw rapport verkent het Departement Landbouw en Visserij de contouren voor de ontwikkeling van blauwe diensten in Vlaanderen. Een aantal casestudies brengen kritische succesfactoren aan het licht.

In onze regio draagt de landbouw door middel van beheerovereenkomsten vandaag al een steentje bij tot het waterbeleid. Bijna alle lopende maatregelen zijn gericht op het verminderen van nutriënten, pesticiden en sediment in oppervlakte- en grondwater. De vergoeding voor deze diensten wordt voornamelijk bepaald op basis van productie- of inkomstenderving ofwel de kostprijs voor de uitvoering van de projecten.

Tijdens de jongste herziening van het Europees landbouwbeleid werd het waterbeleid als één van de vier nieuwe uitdagingen voor de agrarische sector aangestipt. Terwijl de 'groenblauwe diensten' die vervat zitten in de huidige beheerovereenkomsten volledig vergoed worden met publieke middelen, hoeft dat voor de zogeheten 'blauwe diensten' niet het geval te zijn. De fondsen hiervoor kunnen ook uit private middelen of privaat-publieke samenwerking gepuurd worden.

Blauwe diensten gaan uit van een positieve benadering, waarbij landbouwers bijdragen aan waterberging, waterlevering, het watergerelateerde landschap of de verwerking van afvalwater. Bij de cases die de landbouwadministratie bestudeerd heeft, is sprake van een hele reeks mogelijke maatregelen die inspelen op het leveren van deze diensten. 

Voorbeelden zijn een lagere bemesting, een verminderd gebruik van pesticiden, het afschermen van waterlopen van direct contact met dieren, actief peilbeheer, de herinrichting van waterlopen, de aanleg van natuurvriendelijke oevers, enzovoort. In bijna alle beschreven gevallen worden de maatregelen gekoppeld aan adviesverlening en investeringssteun.

Verder blijkt dat niet enkel overheden aanbieder kunnen zijn van blauwe diensten. Ook spelers als drinkwaterbedrijven, brouwerijen of producenten van mineraalwater kunnen baat hebben bij het afsluiten van samenwerkingsverbanden met landbouwers. Die boeren kunnen zich voor het leveren van blauwe diensten desgewenst verenigen in coöperaties of andere types van verenigingen.

Bij het vergoeden van landbouwers voor waterprestaties wordt tot hiertoe meestal uitgegaan van een terugbetaling van de productie- of inkomstenderving, uitvoeringskosten of uitgespaarde kosten. Om het gewenste aanbod van blauwe diensten op de markt te krijgen, kunnen volgens de landbouwadministratie ook een aantal mechanismen van marktwerking bruikbaar zijn. Daarbij wordt gedacht aan open inschrijvingen, een veilingsysteem en een resultaatbeloning.

Meer informatie: Blauwe diensten door de Vlaamse landbouw