"Landbouw is te sterk gefocust op kostprijs en schaal"

Boeren balanceren tussen markt en maatschappij was het thema van het jaarlijks congres van landbouworganisatie ZLTO in Nederland. “We dreigen deel te worden van een agrarische fabriek die leidt tot negatieve beeldvorming”, verklaarde voorzitter Hans Huijbers enigszins onheilspellend. Maar boeren zijn in staat tot innovatie en verandering, overtuigde trendwatcher Adjiedj Bakar de aanwezigen.

De Nederlandse boeren en tuinders werden de voorbije maanden net zoals hun Vlaamse collega’s getroffen door crisissen in verschillende bedrijfstakken. “Onder druk komt een sector in beweging”, stelt Huijbers vast, “en wordt via collectieve belangenbehartiging de schade beperkt.” In crisistijden mag de sector volgens de voorzitter van ZLTO trots zijn op de veerkracht van boeren en tuinders, maar moet zij tevens kritisch kijken naar afzetstructuren en productievolume.

“Ondanks uitstekend ondernemerschap verdienen landbouwers nauwelijks wat”, zegt Huijbers, “dus is de vraag hoe je hen kan motiveren om het pad van verduurzaming te volgen.” De bedrijfsvoering is in Nederland sterk geïnspireerd op kostprijs en schaal, “maar zijn we daardoor het rentmeesterschap over bodem en biodiversiteit niet kwijt geraakt?”, vraagt hij zich af. “Een aantal sectoren botsen tegen de grenzen van de maatschappelijke aanvaarding en ook de banken stellen vragen bij de schaalvergroting.”

“Een duurzame toekomst vraagt een overgang naar waardeoriëntatie en een beter evenwicht tussen economie, ecologie en sociale waarden”, meent Huijbers. “Daarvoor moeten we naar onszelf kijken en werken aan betere relaties tussen boer en burger, tussen stad en platteland”, besluit hij.

Crisistijden zijn volgens trendwatcher Adjiedj Bakar de beste tijden voor een goede ondernemer om verandering te bewerkstelligen. “Een consument denkt niet meer na bij wat hij eet, investeer als voedselproducent dus meer in ‘emotie’ en doe aan ‘story-telling”, adviseert Bakar. “Vorm een coalitie met boeren die vooruit willen en doe dat dan ook”, voegt hij nog toe.

Als er vandaag aan landbouw zou gedaan worden zoals in 1950, dan zou 78 procent van de aardoppervlakte gereserveerd moeten worden voor landbouwproductie terwijl dat intussen gedaald is naar 43 procent. “Dat komt omdat we de dingen anders durven doen dan onze ouders en grootouders”, zegt Bakar, “en omdat we het ‘beste dier’ op aarde zijn dat zich het snelst kan aanpassen aan veranderende omstandigheden.”

“Geloof dus niet dat jullie suffe boeren zijn die niet in staat zijn tot innovatie”, aldus Bakar, “maar gebruik al je verstand, ervaring en creativiteit om in te spelen op nieuwe trends zoals de herkomst van voedingsmiddelen die zal gecheckt worden via de smartphone en de medicinale werking van voeding die in de kijker zal lopen. Als mensen in Oost-Duitsland minder darmkanker krijgen omdat daar van oudsher veel kolen worden gegeten, waarom hoor ik een kolenteler daar dan niet mee uitpakken?”

Josse De Baerdemaeker, voorzitter van VILT, onthoudt van het congres vooral het gezond perspectief waar de land- en tuinbouwsector nood aan heeft. “Het woord ‘gezond’ werd hier gebruikt zowel in de betekenis van het voedsel dat we produceren, het leefmilieu waarin dat gebeurt, de rendabiliteit van de bedrijven, als de benadering van de markt en de omgang met de afnemers”, zegt De Baerdemaeker. “Retailers laten verstaan dat zij graag met de land- en tuinbouwsector onderhandelen omdat er zoveel aanbieders zijn die eenvoudig tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden. Ook dat moet ‘gezonder’ kunnen”, meent De Baerdemaeker.

Bekijk hier de video van het ZLTO-congres