Gebruik van kunstmest daalt niet verder

Voor landbouwproductie zijn energie, gewasbescherming, water en nutriënten nodig. In Vlaanderen fluctueerde het gebruik van die grondstoffen tussen 2005 en 2009 door factoren zoals het weer, het beleid en de kunstmestprijs. Uit de enquête van de landbouwadministratie bij een 750-tal landbouwers blijkt onder meer dat aan de forse daling van het kunstmestgebruik tussen 2005 en 2008 een einde is gekomen.

Op basis van het Landbouwmonitoringsnetwerk, waarvan een 750-tal landbouwbedrijven deel uitmaken, schetst de Afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij de evolutie in het grondstoffengebruik voor de periode 2005-2009. De steekproefgegevens worden geëxtrapoleerd naar de gehele Vlaamse beroepslandbouw.

Het totale gebruik van energie, gewasbescherming, water en kunstmest gaat op en neer ondanks een systematische afname van het landbouwareaal tijdens de periode 2005-2009. Dat geeft volgens de landbouwadministratie aan dat andere factoren meespelen, zoals de weersomstandigheden, het beleid of de prijs van kunstmest.

Door het iets koudere voorjaar van 2009 stijgt het directe energiegebruik in de landbouw tot 28,8 PetaJoule. De meeste energie gaat naar de verwarming van serres. Energie uit warmtekrachtkoppeling (WKK) is sterk in opmars en meer en meer installaties komen in beheer van de glastuinbouwer zelf. Het teveel aan zelf geproduceerde elektriciteit uit een eigen WKK-installatie wordt in praktijk terug op het net gezet.

Petroleum blijft de belangrijkste energiedrager, maar er is een duidelijke jaarlijkse omschakeling naar aardgas. Binnen de glastuinbouw stijgt het aandeel aardgas tot 51 procent. Ook het gebruik van biomassa neemt jaarlijks toe.

In 2009 wordt er 2,6 miljoen kg actieve stof aan gewasbescherming gebruikt. Bijna de helft daarvan zijn fungiciden (tegen gewasziekten) en een derde herbiciden (tegen onkruiden). De meeste middelen komen terecht op aardappelen (30%) en op fruitbomen (25%). De piek in 2007 van 3,4 miljoen kg actieve stof is toe te schrijven aan de extreem natte weersomstandigheden, wat vooral resulteerde in een hoger gebruik van fungiciden.

De meest toxische gewasbeschermingmiddelen zijn al bij wet verboden, maar in praktijk worden ze vaak vervangen door minder toxische alternatieven met een hogere hoeveelheid aan actieve stof. "De hoeveelheid actieve stof is daarom geen goede milieu-indicator", waarschuwt de landbouwadministratie voor overhaaste conclusies.

Ook het watergebruik in de landbouw fluctueert jaarlijks naargelang de weersomstandigheden. Tijdens het drogere 2009 stijgt het gebruik naar bijna 54 miljoen m³, iets minder dan het record van 2006. Het overgrote deel van het watergebruik is grondwater (59%). De glastuinbouw is de grootste watergebruiker, maar vanuit milieustandpunt is die sector de beste leerling omdat hij veel hemelwater opvangt via serres en stockeert in bassins. Dat weerspiegelt zich ook in de kengetallen per deelsector.

Aan de aanzienlijke daling van het kunstmestgebruik tussen 2005 en 2008 komt in 2009 een einde. Naast een verstrenging van de bemestingsnormen hebben ook de meststofprijzen een grote invloed. In 2009 is kunstmest opnieuw goedkoper geworden, nadat de prijzen in 2008 meer dan verdubbeld waren. In 2009 bedraagt het totale gebruik 70,7 miljoen kg stikstof en bijna 2 miljoen kg fosfor. Vervanging door dierlijke mest is niet altijd mogelijk.

Meer info: AMS-rapport 'Gebruik van energie, gewasbescherming, water en kunstmest in de Vlaamse landbouw'