"Eén dag per week zonder vlees zou mooi begin zijn"
nieuwsVorig jaar onderlijnde het rapport van het International Panel on Climate Change (IPCC) voor het eerst het belang van een aanpassing van onze levensstijl in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Hoog tijd, want sommige gewoontes zijn gewoon hallucinant, aldus Rajendra Pachauri die een affrontelijke situatie schetste tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten. "Na urenlang oponthoud aan de immigratiediensten bracht mijn gastheer me bij de uitgang van de luchthaven naar zijn auto. Al die uren had hij speciaal voor mij de motor draaiende gehouden en de airco opgezet. "Maar waarom?", vroeg ik hem verbijsterd. Om mij te kunnen ontvangen in een comfortabel koele wagen, klonk het. Geloof me: ik heb me in tijden niet zo ongemakkelijk gevoeld".
"Je levensstijl aanpassen is een belangrijke manier om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen", verduidelijkt Pachauri in een gesprek met De Morgen. "Zo vaart iedereen er wel bij als je je vleesconsumptie matigt. Niet alleen word je er zelf gezonder van, de eraan gekoppelde dalende CO2-emissie heeft voor de hele planeet voordelen. Bij de productie van een stevige steak stoot je 25 keer meer CO2-equivalenten uit dan bij de productie van een bord groenten en rijst".
"Je moet je pijlen op alle facetten van de klimaatverandering blijven richten, ook op het te hoge verbruik van fossiele brandstoffen in het verkeer en door de industrie. Alleen is je vleesconsumptie matigen iets wat je zelf heel makkelijk kunt doen. Stel dat er een beweging op gang komt om één keer per week een vleesmaaltijd te schrappen van je menu. Voor je het weet, doen talloze mensen wereldwijd dat. Voor transport ligt dat anders. Je auto afschaffen in een land waar geen openbaar vervoer voorzien is, is een stuk moeilijker".
Intussen stijgt de vleesconsumptie en het autogebruik in opkomende economieën. Je kunt het hen moeilijk kwalijk nemen dat ze hetzelfde luxeniveau willen als de westerse wereld. Rajendra Pachauri: Dat is een moeilijke kwestie. Vandaag kun je geen twee soorten levensstijlen hebben op één planeet. Via televisie weet iedereen wat er aan de andere kant van de wereld gebeurt. Als iedereen een auto heeft in New York, willen mensen in Delhi dat ook. Dat denkpatroon wijzigen gebeurt niet in één nacht. Het vergt ook investeringen in openbaar vervoer en regeringen in armere landen hebben daar vaak het geld niet voor. Maar er zijn inspanningen nodig aan beide zijden.
In de VS worden energieverslindende auto's stilaan verruild voor zuinigere wagens. Een positief teken, alleen heeft het weinig te maken met bewustwording voor het klimaat, maar alles met hoge brandstofprijzen en economische crisis. De efficiëntste manier om consumptie te matigen is een prijs zetten op het verbruik van koolwaterstoffen. Vandaag gebeurt dat in zekere zin op de oliemarkt omdat de olieprijs zo sterk gestegen is. Maar dat is nodig voor alle koolwaterstofconsumerende productie. Met een taks op vlees zouden mensen misschien ook minder vlees eten. Maar een systeem dat louter bestaat uit verplichte regels van hogerhand werkt niet. Ik geloof ook in de opvoeding van mensen. Dat gaat traag, maar ik geloof in een sneeuwbaleffect. We hebben in de geschiedenis al vaak gezien hoe een kleine vonk zich kan ontwikkelen tot een uitslaand vuur.
In 2007 stond de klimaatverandering hoog op de agenda, met de Nobelprijs voor het IPCC en Al Gore als climax. Heeft die prijs veel impact gehad door bijvoorbeeld de stem van de klimaatsceptici te verstillen? Alleen al het feit dat het Nobelprijscomité de klimaatverandering verbonden heeft met vrede heeft veel betekend. Als in Bangladesh, een land van 150 miljoen mensen, een derde van de bevolking bedreigd wordt door een stijging van de zeespiegel, waar moeten al die mensen heen? Eilandjes in de Stille Zuidzee zullen tegen het eind van deze eeuw wellicht ontruimd moeten worden. In Afrika zijn er nu al watertekorten. We schatten dat het aantal mensen dat daardoor bedreigd wordt kan oplopen tussen 75 tot 250 miljoen. Zij zullen verhuizen van het ene land naar het andere. Het zal uitmonden in oorlog en bloedvergieten. Die effecten zullen voelbaar zijn over de hele wereld.
Het IPCC publiceert al jaren alarmerende rapporten, maar hoeveel vooruitgang is er al echt geboekt? Bij de klimaatconferentie in Bali is het zelfs niet gelukt om in de finale tekst concrete cijfers te behouden voor de reductiedoelstellingen. (knikt) Er is een inertie in de bewustwording van mensen, er spelen allerlei belangen. Ik geef toe dat er nog geen drastische verandering is gebeurd, maar het bewustzijn groeit wel degelijk. Vorig jaar had de secretaris-generaal van de VN een high level meeting georganiseerd in New York met een tachtigtal staatshoofden. Alle aanwezigen, met uitzondering van de Tsjechische president, hebben daar duidelijk gesteld dat we actie moeten ondernemen. Zelfs Bush is bijgedraaid. Bij zijn aantreden als president stelde hij nog dat er onvoldoende wetenschappelijke bewijzen waren, vandaag vindt hij toch al dat we iets moeten doen aan de klimaatverandering.
Soms lijkt de vicieuze cirkel nochtans compleet. Ontwikkelde landen wijzen naar de opkomende economieën, zoals China en India, om de eerste stap te zetten en die laatsten verwijzen naar de historische verantwoordelijkheid van de eersten. Het zou bijzonder onfair zijn als de ontwikkelde landen niets willen ondernemen. De VS stoten twintig ton broeikasgassen per hoofd uit en India ongeveer één ton. Dan is het toch onethisch om een land waar 400 miljoen mensen niet eens elektriciteit hebben te vragen om verder te leven zonder stroom terwijl je zelf wel je mooie leventje voortzet? We hebben nood aan krachtdadige staatshoofden die het goede voorbeeld willen geven. Angela Merkel is op dat vlak al erg doeltreffend geweest.
Toch wordt er ook hier steevast geschermd met een te hoge kostprijs van de beoogde emissiereducties, waardoor sommige economische activiteiten zich zouden dreigen te verleggen naar pakweg India. Kijk naar Duitsland, waar hernieuwbare energie sterk gepromoot is. Zijn daar banen verloren gegaan? Hebben ze ingeboet aan economische output? Neen, integendeel, er zijn jobs bijgekomen, er ontwikkelt zich een heel nieuwe industrie. Beweren dat die omschakeling veel te duur is, is een mythe die wordt verspreid door mensen met economische belangen. Helaas is er de voorbije 25 jaar onvoldoende geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen en technologie. Anders was dat vandaag al een stuk goedkoper. Invloedrijke groepen zoals de olielobby hebben dat tegengehouden omdat ze bang zijn markten te verliezen. Maar in een democratie kun je niet aanvaarden dat een kleine minderheid, hoe machtig ook, vooruitgang tegenhoudt die goed is voor iedereen."
We zullen ons hoe dan ook moeten aanpassen aan de klimaatveranderingen die op ons afkomen. Zijn er al voldoende richtlijnen over hoe we dat moeten aanpakken? Adaptatie heeft niet de aandacht gekregen die het verdient. Er moet nog veel werk gebeuren. Als je afstevent op een watertekort, zul je de vraag moeten managen en investeren in technologie waarbij elke druppel efficiënt wordt gebruikt. Dreig je geconfronteerd te worden met veel hittegolven, dan moet je een vroegtijdig alarmsysteem hebben. In Spanje was er deze zomer weer een watertekort. Ik kan u verzekeren dat het alleen maar erger zal worden. We moeten wakker schieten.(KS)
