Afrika profiteert niet van handelsliberalisering

De voorbije twintig jaar hebben de Afrikaanse landen hun handel massaal geliberaliseerd. Handelslicenties werden afgeschaft, invoertarieven gingen naar beneden en exportheffingen gingen voor de bijl. Gehoopt werd dat deze maatregelen net zoals in Azië de export een flinke duw in de rug zouden geven. Maar dat is tot hiertoe nauwelijks het geval, zo blijkt uit een VN-rapport. Het zwarte continent wordt aangemaand om te investeren in betrouwbare infrastructuur en hogere productiviteit, niet in het minst in de landbouwsector.

De handelsrestricties zijn grotendeels uit de weg geruimd, maar de Afrikaanse landen slagen er niet in om voldoende volumes aan de vereiste kwaliteit te produceren om mee te spelen op de wereldmarkt. Het aandeel van Afrika in de wereldwijde export is tussen 1980 en 2007 gehalveerd van zes naar drie procent. Als de exportwaarde in absolute termen al gestegen is, blijkt dit volgens de studie van de Unctad alleen maar het gevolg te zijn van hogere grondstofprijzen, en dus niet van hogere productievolumes.

Van een diversificatie van exportproducten is nauwelijks sprake. De voorbije tien jaar is in zestig procent van de Afrikaanse landen het productgamma dat bestemd is voor de uitvoer zelfs gekrompen. Daardoor wordt hun handelsbalans nog kwetsbaarder voor de prijsschommelingen van een beperkt aantal goederen. De meeste Afrikaanse landen die hun exportwaarde zagen stijgen, hadden dit te danken aan hogere prijzen voor brandstoffen en mineralen, zoals goud en koper.

Het rapport van de Unctad betreurt dat Afrika de voorbije 25 jaar de landbouwsector dramatisch verwaarloosd heeft. Terwijl het continent vroeger een netto-exporteur van voedsel was, is het vandaag de regio die wereldwijd het sterkst afhankelijk is van externe voedselulp. De reden hiervoor moet gezocht worden in de ontmanteling van het landbouwbeleid. Investeringen in infrastructuur, onderzoek en kredieten werden afgebouwd. Dat verwijt valt zowel te beurt aan de Afrikaanse regeringsleiders als aan de internationale gemeenschap, die zijn landbouwhulp aan Afrika tussen 1980 en 2004 terugschroefde van 8 naar 3,4 miljard dollar.

De Unctad bestrijdt de idee dat de Afrikaanse export het uitsluitend moet hebben van de klassieke grondstoffen en bulkproducten, aangevuld met nog wat arbeidsintensieve fabrieksgoederen. Die opvatting veroordeelt de regio tot een tragere ontwikkeling, zo staat te lezen in het rapport. In een aantal landen komt de export van verse groenten op gang, maar de privésector is niet in staat om op eigen houtje afzetmarkten te ontwikkelen. Waar nodig moet de overheid investeren in hogere productiviteit en efficiëntie via bijvoorbeeld meer fondsen voor onderzoek en de aanleg van infrastructuur, zoals wegen en irrigatie. Afrika moet dus dringend op zoek naar geldschieters.(KS)

Meer informatie: Economic Development in Africa 2008 (pdf)