Wat is de impact van verkiezing van Trump op Vlaamse agrovoedingsindustrie?

Met zijn overwinning treedt Donald Trump voor de tweede keer aan als president van de Verenigde Staten. Met zijn “Amerika First”-retoriek, jaagt hij Europese exporteurs schrik aan. Tijdens zijn verkiezingscampagne heeft hij aangekondigd om een tarief van 60 procent te heffen op alle import uit China en ten minste 10 procent op goederen uit andere landen.

Op de handelsbalans tussen de Verenigde Staten en Vlaanderen neemt de landbouw een bescheiden plaatst in. In 2023 exporteerde Vlaanderen voor 26,7 miljard euro naar de Verenigde staten, terwijl het voor 33,5 miljoen importeerde uit het land. Chemie en farmaproducten hebben met ruim 50 procent het belangrijkste aandeel in de export, landbouwproducten komen in de top vijf niet terug. Ook in de export vanuit Amerika komen landbouwproducten niet terug in de top vijf, zo blijkt uit cijfers van Flanders Investment and Trade.

Experts die wij voor dit artikel spraken, geven dan ook aan dat de verkiezing van Trump en het dreigende protectionisme weinig directe impact heeft op de export van Vlaamse landbouwproducten. “Indirect zouden er wel gevolgen kunnen zijn, alhoewel het natuurlijk voorbarig is om daar wat over te zeggen. Er zijn tal van scenario’s denkbaar”, vertelt Joris Coenen, manager van Belgian Meat Office (BMO) bij het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM).

Voordelen van een handelsoorlog op korte termijn

Kenners schetsen het mogelijke scenario dat China tegenmaatregelen neemt aan het adres van de Verenigde Staten. China is een belangrijkere handelspartner voor de Belgische vleessector en ook voor de zuivelsector dan Amerika. Dat zou op korte termijn de Vlaamse concurrentiepositie kunnen verbeteren en goed zijn voor de export van vlees naar China. “Maar op lange termijn zouden handelsconflicten leiden tot een verstoring van de internationale handel en daar is uiteindelijk niemand mee gediend. Zeker wij als handelvoerend land niet”, vervolgt Coenen.

In een analyse door de Amerikaanse bond van maïstelers (NCGA) en de bond van de sojasector (ASA) zijn de gevolgen van een evenredige reactie van China in kaart gebracht. Als de VS tarieven van 60 procent legt op Chinese producten en China zou reageren met dezelfde maatregelen, dan zou de Amerikaanse export van soja en maïs naar China kelderen. Dit zou leiden tot een prijsdaling voor deze producten in de VS waarvan de boeren de dupe worden. Braziliaanse boeren zouden daarentegen weer kunnen profiteren. Op zoek naar soja en maïs zou China namelijk in Zuid-Amerika kunnen aankloppen.

Landbouwbeleid VS traditioneel protectionistisch

Luc van Oirbeek, van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT), verwacht meteen nog geen grote veranderingen in de handelsstromen naar de VS. Hij concludeert ook dat het Amerikaanse landbouwbeleid en de daarbij behorende handelspolitiek überhaupt al behoorlijk protectionistisch is. Hij betwijfelt of de situatie er onder een democratische president veel beter op was geweest. “Wij proberen de markt al meer dan tien jaar open te krijgen voor appelen, maar alhoewel een akkoord dichtbij is, slagen we daar nog steeds niet in.”

Secretaris Veerle Van der Sypt van Fresh Trade Belgium, de Belgische beroepsfederatie voor de handel in groenten en fruit, sluit zich hierbij aan. “Ook onder Biden wilde het niet vlotten met de toegang van appelen en peren en het is waarschijnlijk dat het onder Trump helemaal de ijskast in gaat.” Van der Sypt geeft aan dat de export op Amerika naar de VS op dit moment beperkt is. “Er worden hooguit wat beperkte volumes groenten zoals witloof en spruiten uitgevoerd.”

Het grootste probleem in de verkiezing van Trump tot president zit hem volgens Luc Van Oirbeek van VBT in de onvoorspelbaarheid van de Republikein. “Je weet niet waar je aan toe bent met hem. En dat is juist waar we in de land- en tuinbouwsector behoefte aan hebben: aan zekerheid en voorspelbaarheid.”

Trump als klimaatontkenner

Mark Ballekens, manager van sectororganisatie Seed@Bel en kenner van landbouwmarkten wereldwijd, merkt eveneens op dat de export van landbouwgoederen naar Amerika beperkt is. Waar Nederlandse zaadbedrijven volop exporteren naar de Verenigde Staten is dat voor Belgische bedrijven niet het geval. Op handelsgebied verwacht hij voor dit product daarom geen grote impact van de verkiezing van Trump tot president. “Voor de landbouwproducten op zich kan een handelsoorlog met China de sojaprijzen destabiliseren. Dit gebeurde ook tijdens de eerste ambtstermijn van Trump.”

Hij ziet wel hoe een koerswijziging van Amerika de Europese landbouw indirect op andere manieren zou kunnen beïnvloeden. “Trump is een klimaatontkenner. Waar Europa met haar beleid aanstuurt op een verduurzaming, en dus indirect ook op kostprijsverhoging, van de landbouwproductie, zal Amerika weinig druk oplegggen aan de landbouwsector. Dit maakt het ongelijke speelveld op termijn nog een beetje ongelijker en dat kan de Europese concurrentiepositie en bij uitbreiding die van Vlaanderen nog wat meer negatief beïnvloeden.”

Volgens hem maakt de komst van de Trump de voedselautonomie van Europa nog relevanter. “We staat er als Europese Unie en in Vlaanderen wel meer alleen voor. De bondgenoot van de voorbije 80 jaar is niet meer. Eens te meer een reden om onze voedselproductie strikt in eigen beheer te houden en niet op het wereldtoneel te verschijnen als een speelballetje. We hebben in Europa een aanvaardbaar klimaat, laat het ons ook ten bate nemen van de voedselproductie”, stelt Ballekens.