“Consumenten zijn slachtoffer”: VS verklaart handelsoorlog aan economische partners

Handelstarieven zijn een soort belasting die de overheid oplegt aan goederen die de grens oversteken. Deze worden betaald door de importeur. Een concreet voorbeeld: als een Amerikaanse supermarkt bijvoorbeeld 1.000 euro aan Canadese producten, dan zal deze supermarkt in dit geval 250 euro invoerbelasting betalen aan de Amerikaanse overheid. Omdat de supermarkt in kwestie deze taks wellicht zal moeten doorrekenen in haar prijszetting, vrezen analisten dat deze handelsoorlog de winkelkar voor de eindconsument heel wat duurder zal maken. 

Op zijn eigen socialemediakanaal Truth Social beweert de Amerikaanse president Donald Trump dat de VS de Canadese economie ten koste van zichzelf in stand houdt. De VS en Canada zijn sinds jaar en dag getrouwe handelspartners. Jaarlijks wordt er tussen beide landen voor zo’n duizend miljard Amerikaanse dollar aan goederen verhandeld.

51ste staat

In zijn handelsrelatie met Canada is de VS eerder een importeur dan een exporteur: het land kende de afgelopen jaren een handelstekort van om en bij de 40 miljard dollar. Volgens TD Economics, een studiedienst van een Canadese bankengroep, ging het in 2024 ging het om 45 miljard. Zo’n handelstekort is ondanks zijn benaming niet noodzakelijk een slechte zaak, maar illustreert de import- en exportverhouding tussen twee landen. Op het Wereld Economisch Forum in Davos verwees de Amerikaanse president Trump echter naar dit handelstekort als een subsidie van de VS aan Canada, waarmee hij dus ook komaf wil maken. 

Die verwijzing naar het handelstekort als een subsidie deed president Trump zondagavond opnieuw op zijn eigen sociale mediaplatform Truth Social, waar hij in plaats van de gebruikelijke 40 miljard spreekt over "honderden miljarden dollars". De president verklaart dat Canada de ‘51e staat’ zou moeten worden van de VS, in ruil voor betere militaire bescherming en een einde aan de handelstarieven. 

Beter een goede buur...

De Canadese premier Justin Trudeau reageert verbolgen, en kondigt aan dat het land zal terugslaan met zijn eigen importtaksen. Vanaf 4 februari 2025 zal de Canadese overheid importtarieven van 25 procent laten gelden op diverse voedingswaren geproduceerd in de VS zoals vlees, pluimvee, melk en afgeleide producten, eieren, honing, tomaten, peulgroenten en noten, diverse fruitsoorten koffie en thee, tarwe en mengkoren, rogge, gerst, haver, rijst, suiker, deegwaren en veel meer. “Net als de Amerikaanse tarieven zal ook onze reactie verstrekkend zijn en alledaagse producten omvatten, zoals Amerikaans bier, wijn en bourbon, fruit en vruchtensappen, waaronder sinaasappelsap, samen met groenten, parfum, kleding en schoenen”, zegt Trudeau. “Ook grote consumentenproducten zoals huishoudelijke apparaten, meubels en sportartikelen zullen hieronder vallen. En materialen zoals timmerhout en plastic, samen met nog veel meer.” 

De volledige lijst is lang, en valt te raadplegen op de website van de Canadese overheid. Dit is overigens nog maar het begin, want een tweede lijst van goederen is in opmaak, en zal onder meer voertuigen, aluminium en nog meer voedingsmiddelen bevatten. In totaal zal het gaan om goederen ter waarde van 85 miljard Amerikaanse dollar. 

"Buy Canadian"

“Als onderdeel van onze reactie overwegen we - samen met de provincies en territoria - verschillende niet-tarifaire maatregelen, waaronder enkele met betrekking tot kritieke mineralen, energie, inkoop en andere partnerschappen”, vervolgt Trudeau nog in zijn speech. Op sociale media moedigt Trudeau de Canadese consument aan om zoveel mogelijk producten van eigen land te kopen.

De Canadese consument lijkt wel te beseffen dat zij de dupe zijn in dit verhaal, en dat brengt de anders vriendschappelijke relatie tussen Canada en de VS ernstige schade toe. Op sociale media circuleren diverse filmpjes van sportwedstrijden waar Canadezen het Amerikaanse volkslied uitjouwen, en omgekeerd.

Kunstmest

De gevolgen voor beide landen zijn hoe dan ook niet te overzien. Ondernemers die afhankelijk zijn van Amerikaans-Canadese handel vragen aan de president om de geplande invoerheffingen te herzien. Zo is Canada een grote exporteur van potas, een essentieel onderdeel van kunstmest. 90 procent van alle potas gebruikt in de Amerikaanse meststoffenindustrie, wordt uit Canada geïmporteerd. Corey Rosenbusch, voorzitter van de Amerikaanse meststoffenorganisatie TFI, vraagt de regering om dus ook geen invoertarieven te heffen op deze grondstof. Zo niet vreest hij hevige gevolgen voor de Amerikaanse landbouwsector, en bijgevolg de consument. Rosenbusch benadrukt om dit nog te doen voor het nakende plantseizoen.

Mexico

De reacties van andere getroffen landen zijn niet anders. Mexico mag volgens president Trump vooral een netto-exporteur wezen van ‘drugdealers, criminelen en verkrachters’, maar in feite heeft dit land al jarenlang een bloeiende handelsrelatie met de VS voor diverse goederen, waaronder staal en petroleum, maar ook een heel gamma aan voedingsproducten. Net als bij Canadese producten zal er een invoerheffing gelden van 25 procent voor alle Mexicaanse goederen die de Amerikaanse grens oversteken, en dus kondigt Mexico aan dat het op zijn beurt zal terugslaan met gelijkaardige maatregelen. Trump legt ook tarieven op aan China, al zijn die met 10 procent opvallend milder dan voor de buurlanden. China heeft nog geen tegenmaatregelen aangekondigd.

Mexico krijgt wel een maand uitstel voor de harde importtarieven. Dat maakte de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum maandagavond onze tijd bekend tijdens een persconferentie. Op X zegt Scheinbaum "een goed gesprek" te hebben gehad met president Trump. Ze kwamen overeen dat Mexico onmiddelijk de noordgrens van het land zal versterken met 10.000 leden van de Nationale Garde. Op deze manier moet men drugshandel van Mexico naar de Verenigde Staten, met name fentanyl, voorkomen. De VS zullen zich op hun beurt inzetten om de smokkel van zware oorlogswapens naar Mexico te voorkomen. Deze komen immers vaak in handen van criminele bendes. Ook het maand uitstel voor de tarieven werd in dit gesprek bekomen.

Wereldeconomie

En wat met de rest van de wereld? Op de vraag of Trump ook plannen heeft voor Europese producten, vroeg de president of hij een ‘eerlijk’ of een ‘politiek’ antwoord diende te geven. Het ‘eerlijke’ antwoord: “Absoluut”, zegt de president. “De Europese Unie heeft ons vreselijk behandeld.” 

Ook de beurzen hebben flinke klappen gekregen door dit debacle. De Europese beurzen zijn flink gedaald. Dit geldt ook voor de aandeelmarkten in Azië, al zijn de markten in China gesloten voor het Chinese nieuwjaar. Ook de beurzen in Zuid-Afrika hebben het zwaar na de aankondiging van Trump om de steun aan het land stop te zetten. Ook vele cryptomunten nemen een forse duik.

Veel economische koersen maakten echter een lichte herstelbeweging bij de aankondiging van de mildere maatregelen voor Mexico. De Bel20, de index van de 20 belangrijkste bedrijven op de Belgische beurs sluit vandaag 1,4 procent lager af dan de dag voordien, maar kende net op het einde een opstoot.

Negatief opbod

Professor agro-economie Xavier Gellynck (UGent) ziet kwalijke gevolgen voor alle landen betrokken in het conflict, met name voor de gewone burger. “Canadese, Amerikaanse en Mexicaanse consumenten krijgen de rekening gepresenteerd”, zegt hij. 

Invoerheffingen zijn een onderhandelingsmiddel binnen handelsakkoorden “Bijvoorbeeld om een gelijk speelveld te creëren wanneer er voor productie in eigen land randvoorwaarden gelden die kostprijsverhogend werken, en die niet van toepassing zijn in het andere land”, zegt de professor. “Al moet je je ook in zulke gevallen de vraag stellen of het niet beter is om dezelfde randvoorwaarden te stellen voor alle partners.”

Hoe dan ook zijn heffingen een veelgebruikt middel in de wereldhandel, een spel van geven en nemen. “Maar in tegenstelling tot andere handelsakkoorden, is er bij deze heffingen geen sprake van ‘geven en nemen’”, zegt Gellynck. “Het is een opbod tegen elkaar in een negatieve context. Amerika legt handelsheffingen op aan de partners, en die reageren op hun beurt met eigen heffingen. Een opbod waarvan de belastingbetaler de rekening betaalt, want deze taksen worden doorgerekend naar de eindconsument.”

In eerdere interviews geeft Trump aan dat hij via handelstarieven de Amerikaanse economie wil afschermen. Door buitenlandse producten minder aantrekkelijk te maken, is er meer ruimte voor productie binnen de VS. “Maar door bepaalde activiteiten kunstmatig in leven te houden, voorkom je omscholing naar andere activiteiten die wel competitief zouden kunnen zijn op de wereldmarkt”, zegt Gellynck. 

Volgens Gellynck zal Trumps strategie enkel winst opleveren op de korte termijn. "Voor wie slechts op de korte termijn herverkozen moet worden, is dat interessant. Maar het is geen correct handelsbeleid en op lange termijn creëer je er enkel verliezers mee. Als je geen concurrentie toelaat, krijg je een markt die minder gedreven wordt door efficiëntie en innovatie. Het is niet langer de meest performante, efficiënte producent die als winnaar uit de bus komt. En de consument zal dat voelen.” 

Of er ook lichtpuntjes zijn in deze handelsoorlog? “Als vlees vanuit Mexico of melk vanuit Canada 25 procent duurder wordt geëxporteerd naar de VS, dan zijn er voor Europa misschien wel mogelijkheden om daarop in te springen”, zegt Gellynck. Maar optimistisch is hij niet. “Want we horen vanuit Amerika een gelijkaardig discours naar Europa toe. En dat ziet er niet rooskleurig uit.” 

Update: uitstel voor Canada

Maandagavond onze tijd maakte de uittredende premier van Canada Justin Trudeau bekend dat ook Canada een opschorting van de invoerheffingen heeft bekomen, gedurende 30 dagen. In ruil belooft Canada sterker in te zetten op grensbewaking. Een investering van 1,3 miljard moet voorkomen dat schadelijke drugs zoals fentanyl de Amerikaanse grens oversteken. Bovendien richtten de landen een gezamenlijke veiligheidsdienst op om de illegale handel in dit middel aan banden te leggen. Fentanyl is een sterk werkende pijnstiller met een groot verslavingsrisico. Het is een van de beruchte middelen binnen de Amerikaanse opioïdencrisis, waar legale pijnstillers zoals oxycodon en fentanyl een sleutelrol spelen.