Vollegrondsslateler ziet toekomst somber in ondanks verbeterde vraag-aanbod
ReportageSlateler Ortwin Ceulemans heeft een moeizaam jaar achter de rug. Door de vele regen viel de opbrengst lager uit dan gepland. Het weer is echter het minste van zijn zorgen. Doordat steeds meer gewasbeschermingsmiddelen uit de markt gehaald worden, verloopt de gevoelige teelt steeds moeilijker. “Als het zo doorgaat, is er over tien jaar geen vollegrondsteelt meer”, aldus de teler die voorzichtig nadenkt over alternatieven. “Overstappen naar serreteelt zie ik niet zitten. Dat is niets voor mij. Misschien dat we op termijn andere teelten erbij nemen.”
Ortwin Ceulemans, zaakvoerder van slabedrijf Crotoni, is moeilijk te strikken voor een interview in juli. “De productie piekt in deze periode en een aantal medewerkers waren op vakantie”, vertelt de 38-jarige teler wanneer wij hem in augustus opzoeken op zijn bedrijf in Lier. Op twintig hectare teelt hij diverse niche slaproducten zoals multileaf, romeinse sla, grove krulandijvie, rode en groene eik en bionda rossa.
De laatste soorten teelt hij ook in twee serres die hij huurt om zo ook in de winter sla te kunnen aanbieden. “Maar wij bouwen het kasareaal af”, aldus de teler die aangeeft dat hij de serres het jaar rond moet huren. “De kosten hiervoor wegen niet op tegen de opbrengst en het risico van slateelt in de winter. Klanten halen in de winter bovendien steeds meer sla uit Zuid-Europa”, verklaart hij.
Regen en hagel drukken productie
Als alternatief voor de verminderde slateelt in de koude maanden is hij vorig jaar gestart met de teelt van savooiekool, boerenkool en koolraap in de winter. “Dit doen we ook om het jaar rond werk te hebben voor onze twaalf vaste medewerkers. Het seizoen van vollegrondssla loopt van april tot begin november.”
Ceulemans kende tot dusver een moeizaam seizoen. Door de vele regen en de moeilijke teeltomstandigheden heeft hij nog geen enkele keer het geplande oogstvolume gehaald. Tot overmaat van ramp werd hij medio juli ook nog het slachtoffer van de hagelstorm die delen van zijn oogst vernielde. “Ik denk dat we maar 80 procent van ons geplande volume geoogst hebben”, klinkt het.
De Antwerpenaar levert vooral aan versnijderijen die de sla in mixen en zakjes verwerken. Dit zogenaamde 'vierde gamma sla', die door de groeiende populariteit van kant-en-klare maaltijden een sterke groei doormaakt, betekende mogelijk de redding voor vollegrondsslatelers. “Toen ik achttien jaar geleden in het bedrijf van mijn ouders stapte, produceerden we hoofdzakelijk voor de versmarkt. Deze rol is nu voornamelijk overgenomen door serrebedrijven die op goten telen”, vertelt hij. In deze zogenaamde hydroteelt zijn de teeltomstandigheden makkelijker beheersbaar en rolt een homogene sla van constante kwaliteit van de goten.
Mindere aanbod, betere marktpositie
Omdat de sla van volle grond steviger en in gesneden vorm langer houdbaar is, is deze meer geschikt voor vierde gamma producten. Ceulemans ziet dat voorlopig ook niet veranderen. “Niet alleen is de sla uit serres zachter, ook de productiekosten liggen hoger en bovendien kunnen de serretelers nooit aan de vraag voldoen.” Dit en het feit dat steeds meer slatelers ermee stoppen of in ieder geval niet uitbreiden, maakt de teelt volgens hem in theorie toekomstbestendig.
Dat hij desalniettemin de toekomst niet erg rooskleurig inziet, houdt vooral verband met het aantal gewasbeschermingsmiddelen dat zienderogen vermindert. In een interview met VILT signaleerde Bayer-topman Albert Schirring eerder dit jaar al dat het aantal slatelers in Duitsland sterk afneemt doordat steeds meer gewasbeschermingsmiddelen van de markt verdwijnen. Hierdoor kan de beschikbaarheid van sla op termijn in gevaar kan komen volgens hem.
Petitie: “de sla raakt op”
In Nederland luidde een groep van slatelers, die zich verenigen in Bladgewassen Collectief, recent de alarmbel. Onder de naam deslaraaktop.nl hebben zij een online petitie lopen om de Nederlandse sla te redden. Deze is volgens hen met uitsterven bedreigd door het verdwijnen van gewasbeschermingsmiddelen. Zij claimen dat er geen hoogwaardige biologische alternatieven zijn.
In Vlaanderen is de situatie niet anders, aldus Ceulemans. Niet alleen bannen de autoriteiten steeds meer middelen, ook klanten leggen hun beperkingen op wat betreft de te gebruiken middelen. “Tegen bladluis en witziekte verdwijnen er volgend jaar weer een aantal middelen waardoor het wel erg moeilijk wordt om deze ziektes te bestrijden”, verzucht de jonge teler die ook geen volwaardige biologische alternatieven ziet.
Volgens de Antwerpenaar is er sprake van een blind streven om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen terug te brengen. Dat uit zich ook in de strategie van veredelaars die alles op alles zetten om ziekteresistente rassen te ontwikkelen. “Maar deze rassen hebben vaak ook een verminderde opbrengst en bovendien muteren bepaalde ziektes zo snel dat een resistent ras binnen afzienbare tijd zijn weerstand verliest.” Aan het huidige tempo van gewasbeschermingsmiddelen die verdwijnen, is de vollegrondsteelt van sla volgens hem over tien à vijftien jaar verleden tijd.
Maatschappelijk debat over vergoeding
Hij krijgt hierin bijval van Bert De Keyers, bestuurslid van Boerenbond en BelOrta en zelf ook slateler. “Sla en slasoorten zijn zeer gevoelig voor schimmels en plagen. Het intrekken van erkenningen en het niet toelaten van nieuwe middelen zal er ongetwijfeld toe leiden dat de oogstzekerheid in gevaar komt en de voedselvoorziening in Vlaanderen ondermijnd wordt. Een breed maatschappelijk debat dringt zich op.”
Volgens Ceulemans zou dit debat onder andere moeten gaan over de vergoeding voor sla. “Ik wil best telen zonder gewasbeschermingsmiddelen als de maatschappij dat vraagt, maar dan moet er wel een vergoeding tegenover staan. Telen zonder gewasbeschermingsmiddelen betekent in de praktijk gewoon een verminderde oogst. Met de huidige marges is het dan niet mogelijk om dan een rendabel bedrijf te runnen.”
Totdat dit debat op gang is gekomen, oriënteert Ceulemans zich op alternatieven. Op het moment van het interview loopt er een proef met spitskool. “Wellicht proberen we op termijn ook andere groenten en gaan daarin euitbreiden. Het is ook niet zo dat ik per se sla moet telen.” Een overstap naar hydroteelt ziet hij in ieder geval niet zitten. “Ik ben geen serreteler. Ik werk het liefst van al buiten”, besluit hij.
Bron: Eigen berichtgeving
