Verslag schattingscommissie niet meer geldig als bewijs teeltschade bij nitraatresidumeting

In de periode van 1 oktober tot en met 15 november 2020 wordt van verschillende percelen verspreid over Vlaanderen het nitraatresidu bepaald. ​Als te veel nitraat achterblijft in de bodem, op een moment dat er geen gewas meer is of een eventueel aanwezig gewas onvoldoende van dat nitraat kan opnemen, spoelt het nitraat door naar het grond- en oppervlaktewater. “Het zesde mestactieplan deelt Vlaanderen op in 195 afstroomzones en 71 grensafstroomgebieden, die het afstroomgebied van kleinere waterlopen omvat die uit of in Vlaanderen stromen”, legt de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) uit. Als lange termijn doel wordt een streefwaarde van 18 mg nitraat/liter vooropgesteld per afstroomzone.”

Bij niet-oordeelkundige bemesting of waneer teeltschade optreedt – door bijvoorbeeld droogte of overvloedige regen – kan de nitraatresidudrempelwaarde op het getroffen perceel overschreden worden en daar zijn strenge maatregelen aan verbonden. “Tot vorig jaar konden landbouwers die schade vooraf melden”, licht Bart De Schutter, afdelingshoofd van de Mestbank, toe. “Wanneer uit de stavingstukken bleek dat er effectief substantiële teeltschade was, dan werden desgevallend vervangpercelen aangeduid voor de nitraatresidubepaling. De teeltschade kon men op verschillende manieren staven: via vaststellingen door onafhankelijk experten, via fotomateriaal en inderdaad ook via vaststellingsverslagen van de gemeentelijke schattingscommissies.”

“Vanaf 2020 zal deze werkwijze, waarbij vooraf teeltschade op een perceel gemeld kon worden en er dan vervangpercelen aangeduid werden, niet meer toegepast worden en zal op alle aangeduide percelen het nitraatresidu bepaald moeten worden”, zegt Bart De Schutter. “Landbouwers zullen dus a priori geen teeltschade door uitzonderlijke weersomstandigheden meer kunnen inroepen om de nitraatresidubepaling op het aangeduide perceel niet te laten doorgaan.”

De Mestbank stelt immers vast dat de teeltschademeldingen, ondanks het feit dat de weersomstandigheden de afgelopen vier jaar gelijkaardig waren, jaar na jaar toenemen. Het proces van aanduiding van de vervangpercelen neemt dan ook steeds meer tijd in beslag. “Hierdoor komt het goede verloop van de campagne en een gedegen planning van de monsternames door de erkende laboratoria – die in een periode van 6 weken ruim 24.000 percelen moeten bemonsteren – in het gedrang. Bovendien stelden wij vast dat de kwaliteit van de ingestuurde vaststellingsverslagen regelmatig te wensen overliet”, gaat Bart De Schutter verder.

Verschillende gemeenten uitten al hun bezorgdheden over de werking van de commissies. Een landbouwer kan nog steeds bezwaar indienen tegen de opgelegde maatregelen als gevolg van overschrijdingen van de nitraatresidudrempelwaarden. Ernstige teeltschade als gevolg van uitzonderlijke weersomstandigheden kan hierbij een argument zijn. "Maar we willen vermijden dat de schattingscommissie bijeenkomt, louter en alleen om af te wijken van de nitraatresidubepaling", reageert Steven Verbanck, stafmedewerker leefmilieu bij VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vzw).

“Overigens is de bijeenroeping van de schattingscommissie niet verplicht en wordt dit proces in de praktijk vaak aanzienlijk bemoeilijkt", gaat Steven Verbanck verder. "De 'richtlijnen' voor de samenstelling en werking ervan hebben een onzekere rechtsgrond en hanteren achterhaalde terminologie. De daarin vermelde federale en Vlaamse overheidsdiensten lieten weten niet langer deel te nemen aan de gemeentelijke schattingscommissies, waardoor gemeenten aan hun lot worden overgelaten.”

Landbouwers kunnen hun bezwaar ook onderbouwen met expertenverslagen, verbonden aan de brede weersverzekering. In het geval van een erkende ramp komen de verslagen van de schattingscommissie in aanmerking voor de niet-verzekerde percelen. “Of gemeentes al dan niet de schattingscommissie samenroepen om nog vaststellingen te doen op de niet-verzekerde percelen, is uiteraard hun beslissing en zal allicht mee bepaald worden door de uiteindelijke beslissing van de Vlaamse Regering hierover”, vult Bart De Schutter aan.