Toetreding Oekraïne tot EU zou landbouwbudget voor huidige lidstaten met 17,5% doen dalen

Negen kandidaat-lidstaten

Oekraïne, Georgië, Moldavië, Servië, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië en Albanië: dat zijn de negen landen die willen toetreden tot de EU. Omdat het belang van landbouw in deze kandidaat-lidstaten groot is, onderzocht het Agentschap Landbouw en Zeevisserij de implicaties van een toetreding op het beschikbare landbouwbudget in de EU. Dat landbouwbudget vertegenwoordigt immers een aanzienlijk aandeel van het totale EU-budget.

Vooral Oekraïne is een belangrijk landbouwland. Het land heeft, inclusief de bezette gebieden in Oost- en Zuid-Oekraïne en de Krim, een landbouwareaal van 41,3 miljoen hectare. Dat is duidelijk meer dan Frankijk, dat nu met 28,9 miljoen hectare het grootste landbouwareaal heeft binnen de EU-27. En even ter vergelijking: België heeft in totaal zo'n 1,4 miljoen hectare landbouwgrond. Het landbouwbelang van de overige kandidaat-lidstaten is opmerkelijk kleiner: zij klokken samen af op een areaal van 13,1 miljoen hectare.

Landbouw in Oekraïne

Het overgrote deel van het Oekraïense landbouwareaal wordt gebruikt voor akkerbouw. Het gaat om 80 procent of 32,9 miljoen hectare. Daarnaast heeft het land ook 7,5 miljoen hectare blijvend grasland, het grootste deel daarvan is niet gecultiveerd. Het land telt iets meer dan 40.000 kleinschalige, commerciële landbouwbedrijven die samen 20,7 miljoen hectare landbouwgrond bewerken. Daarvan zijn er 9.892 bedrijfsboerderijen die gemiddeld 1.650 hectare bewerken.

Het land heeft ook een aantal zeer grote landbouwbedrijven of agroholdings. Zo heeft twee procent van de landbouwbedrijven er meer dan 5.000 hectare. Die twee procent vertegenwoordigt daarmee 25 procent van het areaal. Daarnaast zijn er meer dan vier miljoen kleinschalige bedrijfjes, huishoudens genoemd in het rapport, die gemiddeld drie hectare bewerken. Ze produceren zowel voor eigen gebruik als voor de markt. Zij vertegenwoordigen 15,7 miljoen hectare van het landbouwareaal (38%). Hun aandeel in de landbouwproductie is dalend.

Impact op EU-landbouwbudget

Als het landbouwbudget gelijk zou blijven na de toetreding van de nieuw kandidaat-lidstaten, zou dat ten koste gaan van de huidige EU-lidstaten, zo concludeert het rapport. In de uitgangssituatie bedraagt het landbouwbudget van de EU-27 in 2027 51,1 miljard euro, waarvan 38,7 miljard rechtstreekse betalingen en 12,5 miljard plattelandsontwikkeling.

Als de EU enkel met Oekraïne uitbreidt, is er een totaal verlies voor de huidige lidstaten van -17,5 procent naar 42,2 miljard euro. Oekraïne krijgt 9 miljard euro, waarvan 6,4 miljard rechtstreekse betalingen en 2,5 miljard euro plattelandsontwikkeling. Als de EU uitbreidt met negen kandidaat-lidstaten, loopt het verlies voor de EU op tot -21,8 procent naar 40 miljard euro. Oekraïne ontvangt in dat scenario 8,4 miljard euro en de acht andere kandidaten 2,7 miljard euro.

Als het landbouwbudget zou verhogen met wat nodig is voor Oekraïne en de andere kandidaten, rekening houdend met de regels die vandaag gelden, zijn er hogere bijdragen van de lidstaten aan het EU-budget nodig. Als enkel Oekraïne toetreedt, zou het landbouwbudget moeten verhogen met 11,3 miljard tot 62,4 miljard euro (+22%). Als de negen landen toetreden komt er 14,9 miljard euro bij tot 66,1 miljard (+29,2%). Het bedrag dat Oekraïne en de andere kandidaten ontvangen, ligt hoger dan als het landbouwbudget gelijk zou blijven.

Beperkingen

“De bedragen voor Oekraïne en de andere acht kandidaten zijn een eerste inschatting. Het is een statische analyse die geen rekening houdt met de dynamiek van hervorming van het landbouwbeleid ter voorbereiding van de uitbreiding en de uitkomst van de onderhandelingen van een toetredingsproces”, klinkt het. Bij toetreding kunnen transitieperiodes van toepassing zijn en rechtstreekse betalingen voor de zeer grote bedrijven in Oekraïne kunnen afgetopt worden. In het geval van Oekraïne is er eveneens geen rekening gehouden met de oorlog die aanhoudt. Voor de naoorlogse wederopbouw van Oekraïne zal de EU ook begrotingsmiddelen moeten reserveren, besluit het rapport.