Speculatie niet verantwoordelijk voor stijgende prijzen

Financiële speculatie op termijnmarkten is niet verantwoordelijk voor de gestegen voedselprijzen. Dat blijkt uit literatuuronderzoek en interviews van LEI en Profundo. Er kan immers geen verklaring voor worden gevonden, en een rechtstreeks verband tussen de fysieke markt en de termijnmarkt ontbreekt. “Factoren als stijgende olieprijzen hebben een grotere invloed op de voedselprijzen”, klinkt het.

Vaak wordt aangenomen dat de prijsstijgingen van agrarische grondstoffen in de afgelopen tien jaar te wijten zijn aan de toegenomen kapitaalinstroom door indexspeculatie in diezelfde periode. Maar recent onderzoek van LEI en Profundo, in opdracht van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) spreekt dit tegen. Noch in de literatuurstudie, noch in de interviews met financiële instellingen vonden de onderzoekers aanwijzingen voor een structureel verband tussen voedselprijzen en speculatie op de termijnmarkten.

Er ontbreekt immers een ‘smoking gun’ die het verband verklaart, “waardoor niet kan worden uitgesloten dat hier een derde factor meespeelt”. Ook de geïnterviewde instellingen ontkennen het bestaan van een verband, omdat er volgens hen geen directe relatie bestaat tussen de fysieke markt en de termijnmarkt. “Er vindt immers geen fysieke levering van grondstoffen plaats op basis van de termijncontracten die door beleggers worden afgesloten. Uiteindelijk komt de prijs tot stand door vraag en aanbod op de fysieke markt”, luidt de redenering.

Bovendien spelen volgens hen meer fundamentele factoren een rol, zoals de stijgende vraag naar agrarische grondstoffen vanwege het toenemende gebruik van biobrandstoffen en de bevolkingsgroei, toenemende droogte, exportbeperkingen en hoge olieprijzen.

Omwille van het ontbreken van een duidelijk verband, is het invoeren van positielimieten, zoals vaak geopperd wordt als maatregel tegen stijgende voedselprijzen, volgens de onderzoekers een “kuur tegen een probleem dat wellicht niet bestaat”. Verder kan de maatregel een aantal nadelige effecten hebben. Zo bestaat het risico dat de handel zich verplaatst van de gereguleerde termijnmarkten naar ongereguleerde termijnmarkten, en worden niet alleen indexfondsen maar ook kleine investeerders getroffen.

Meer info: Voedselprijzen en speculatie op agrarische termijnmarkten