Seed@bel: “Laat teelt van eiwithoudende gewassen toe op niet-productief areaal”
Om eiwithoudende gewassen meer ingang te laten vinden in de teeltplannen van Vlaamse landbouwers, zou het verplichte niet-productief areaal moeten gebruikt kunnen worden voor eiwithoudende gewassen. Dat zegt Marc Ballekens, manager van de federatie van de zaaizaadbedrijven Seed@bel en voorzitter van de werkgroep zaaizaden bij VLAM. In de marge van een persmeeting die Seed@Bel in samenwerking met VLAM organiseerde over het belang van eiwithoudende gewassen in Europa, had VILT een uitgebreid gesprek met hem.
Waarom gaat er nu precies zoveel aandacht naar de teelt van eiwithoudende gewassen?
Marc Ballekens: “Europa en ook Vlaanderen zijn niet zelfvoorzienend wat eiwit betreft. Nochtans is het een bouwsteen van alle leven, ook van het menselijk lichaam. Als we niets ondernemen, wordt dit een ‘majeur probleem’.”
We zijn toch al lang niet zelfvoorzienend wat eiwit betreft?
“Dat klopt. Maar de wereld verandert razendsnel. Er werd de laatste jaren in het Amazonewoud tussen de 1,5 en 3 miljoen hectare – dat is gelijk aan de oppervlakte van België – per jaar weggekapt, onder meer om er soja op te verbouwen. Dit is eigenlijk een criminele daad, rekening houdend met de immense klimaatproblematiek waar wij en de komende generaties tegen aankijken. Nadien legt deze soja een afstand af van 8.000 (VS) tot 12.000 kilometer (Zuid-Amerika) om naar Europa te komen. Als je weet dat bij één dergelijk zeetransport ongeveer twee miljoen liter zware ‘fuel’ de lucht wordt ingeblazen, dan beseffen we dat we daar later met zeer gefronste wenkbrauwen zullen op terugkijken.”
Maar intussen blijven we soja importeren?
“Ja, maar dit zal minder lang duren dan verwacht, onder meer om economische redenen. De wereldbevolking lijkt de komende 25 jaar te zullen stijgen van acht naar tien miljard mensen. De toename van de bevolking zal vooral gebeuren in Azië en in Afrika. De concurrentie voor voedsel en eiwit zal dus sterk toenemen. Economisch is Europa een heel sterk machtsblok maar numeriek worden we een kleine minderheid. In 2050 zal de Europese Unie nog 5 procent van de wereldbevolking uitmaken. Of we dan nog even hard met de economische vuist kunnen slaan als vandaag, is een retorische vraag. We mogen niet uit het oog verliezen dat de grote landen in de wereld één voor één steeds meer de nadruk leggen op voedselsoevereniteit. Denken we maar aan China die van voedselprioriteit en het uitbouwen van de defensie respectievelijk de prioriteiten nummer één en twee maakt.”
Veldbonen: een waardig alternatief voor soja?
18 juli 2022Hoe is de stand van zaken vandaag met onze eiwitproductie?
“We presteren vandaag ondermaats. Wereldwijd worden ongeveer 1,4 miljard hectare akkerbouwgewassen geteeld. Een kleine tien procent hiervan wordt als eiwitproductie beschouwd. Maar in Vlaanderen behalen we nauwelijks één procent. Dus we gaan een stevig tandje moeten bijsteken voor het te laat is. We hebben nochtans een aanvaardbaar klimaat, beter dan vele andere productieregio’s. We hebben ook geschikte gronden en goed opgeleide boeren. Bovendien past de teelt van eiwithoudende gewassen ook in onze vruchtwisselingsschema’s.”
Waar loopt het vandaag dan fout met onze eiwitproductie?
“Qua genetica en teelttechniek is er een probleem. De inspanningen op vlak van plantenveredeling moeten sterk verhoogd worden. Veldbonen lopen momenteel voorop. Maar ook hier is nog werk aan de winkel. Hetzelfde geldt voor erwten. En voor soja wordt in Vlaanderen baanbrekend werk verzet, wat zich onder meer ook uit in een nieuwe Vlaamse start-up, gevestigd in Gent (Protealis, red.). Maar er is nog enige tijd te gaan voor we hier rendabel soja kunnen verbouwen in Vlaanderen.”
“Laat ons hopen dat Europa snel werk maakt van de toelating van de ‘New Breeding Technics’ of kortweg NBT’s zoals de CRISPR/Cas-technologie. Dit kan veel meer bedrijven opnieuw toelaten om op hoog niveau actief te zijn in plantengenetica. Met de nieuwe technieken ligt de veredelingssnelheid zowat vijf maal hoger en de precisie ligt zowat 100 maal hoger. De Europese Commissie zette begin juli het licht op groen om tot zekere hoogte bepaalde niveaus van CRISPR/Cas toe te laten. Het is nu ook te hopen dat de Europese Raad en het EU-parlement binnenkort volgen.”
“Ook de gewasbescherming zit in hetzelfde bad. Ook hier is te hopen dat nieuwe producten kunnen erkend worden. Dit is zeker het geval voor een degelijke onkruidbestrijding. Want we mogen niet vergeten dat we hier in competitie staan met ggo-soja waarbij de onkruiden met totaalherbiciden worden aangepakt.”
Is de teelt van eiwitgewassen in Vlaanderen mogelijk zonder overheidssteun?
“Eiwithoudende gewassen moeten opboksen tegen granen, suikerbieten en aardappelen. Met een behoorlijke hausse op de markten van bepaalde van deze klassiekers is het voor nieuwe teelten extra moeilijk om voet aan en in de grond te krijgen. Zowel de gekende eiwithoudende gewassen (erwten, veldbonen) alsook de nieuwe (quinoa) hebben overheidssteun nodig. Zo zijn er vandaag een drietal steunmaatregelen die we vinden in de ecoregelingen (éénjarig) en agromilieuklimaatmaatregelen (meerjarig). Vooreerst is er de premie van 600 euro per hectare voor eenjarige eiwitteelten zoals veldbonen, voeder - en droog geoogste erwten, soja, quinoa, viciabonen alsook voor de mengteelten van granen met een vlinderbloemige. Deze 600 euro is cruciaal voor het succes van eiwithoudende teelten in Vlaanderen. Zonder dit steunbedrag zal de teelt hier geen voet aan de grond krijgen.”
“Een tweede steunpakket is voorzien voor meerjarige vlinderbloemige teelten zoals grasklaver, grasluzerne, meerjarige luzerne en rode klaver. Hiervoor is 230 euro per hectare voorzien. Dit had eerlijk gezegd iets meer mogen zijn, zoals dat voordien ook het geval was. Tenslotte wordt als derde maatregel 108 euro per hectare voorzien voor landbouwers die een vlinderbloemige als hoofdteelt kunnen aantonen in de teeltrotatie. Dat lijken mooie steunbedragen, maar rekening houdend met de geopolitieke situatie, zou ik zelfs durven pleiten voor het optrekken van die bedragen.”
Zijn er nog manieren waarop het GLB de teelt van eiwithoudende gewassen kan stimuleren?
“In mijn ogen is de verplichting om vier procent niet-productief areaal (NPE) aan te houden, een totaal onverantwoorde en onzinnige verplichting. Misschien heeft men dit op Europees niveau ook ingezien, want voor 2023 werd alvast beslist om deze maatregel te laten invullen met granen, aardappelen of groenten. Als men toch vasthoudt aan deze verplichting, stel ik voor dat men dit laat invullen met eiwithoudende gewassen. Op die manier kan deze zinloze maatregel toch een zinnige toekomstgerichte uitvoering kennen. We moeten realistisch blijven. Voedselproductie is terug een prioriteit geworden. We moeten een verouderde maatregel zoals braaklegging of NPE gewoonweg met de schop over de balk gooien. Eigenlijk moeten we daar niet lang over nadenken.”
