Scenario ontwikkeld om sanering van besmette landbouwgronden na kernramp te optimaliseren

Verontreiniging

Toen in 2011 de kernramp in Fukushima plaatsvond, werd gekozen om de bovenste laag van de vervuilde gronden te verwijderen. Volgens doctoraatsonderzoeker Floris Abrams (KU Leuven-SCK CEN) is dat in principe een zeer efficiënte methode. “Alle besmette grond wordt weggehaald en verplaatst, zodat er voor de omwonenden en de voedselproductie minder tot geen kans is op een radioactieve besmetting", vertelt hij.

Nochtans zijn er volgens Abrahams ook nadelen verboden aan de methode. "Het is tegelijk zeer duur, het kan een aanzienlijke impact geven op de werknemers die de afgraving uitvoeren, je blijft met de verontreinigde grond zitten, je neemt de bovenste en meest vruchtbare laag van de bodem weg, enzovoort”, zo beargumenteert de onderzoeker. Abrams stelt dat al die aspecten “van essentieel belang zijn wanneer maatregelen genomen moeten worden voor het omgaan met besmette landbouwgronden na een kernramp."

Onderzoekers hebben een model ontwikkeld dat de mogelijke impact van een kernramp op alle relevante domeinen beschrijft. De wetenschappers keken in het bijzonder naar cesium-137, dat is een radioactief deeltje dat een halfwaardetijd heeft van 30 jaar. Dat betekent dat na 30 jaar nog de helft van de originele hoeveelheid van het element overblijft. Omwille van die relatief lange duur en het feit dat dit element zich aan kleideeltjes in de bodem kan hechten en bovendien makkelijk kan opgenomen worden door planten, maakt dat cesium-137 tot een belangrijke verontreiniger na een nucleaire ramp wordt beschouwd. De kans bestaat dat de voedselketen op die manier beïnvloed wordt door radioactiviteit.

Saneringsscenario

Wetenschappers vertrokken vanuit een hypothetische simulatie van een kernramp in Tihange, waarbij een deel van de Vlaamse landbouwgronden vervuild werden met cesium-137. De landbouwpercelen bevatte verschillende bodemtypes zoals leem, klei en zandgrond en waren bovendien beplant met een scala aan verschillende gewassen. De onderzoekers linkten de impact van bestaande saneringstechnieken, zoals afgraven en ploegen, aan de diverse bodemtypes en gewassen.  

Op basis van hun analyse stelden de onderzoekers voor elk van de besmette percelen een ‘optimaal saneringsscenario’ op. Aangezien het in een realistische situatie cruciaal is om ook de haalbaarheid van de saneringswerken te overwegen, hebben de onderzoekers de percelen geclusterd in een tweede optimalisatie.

"Afhankelijk van het perceel kan het bijvoorbeeld voordeliger zijn om grondlagen in te ploegen. Voor een andere cluster van percelen, die misschien dicht bij een school of woonwijk ligt, kan het juist beter zijn om de bovenste laag grond af te schrapen. Weer een andere cluster vereist mogelijk opnieuw een andere aanpak", stelt Abrams. De onderzoekers zijn zo tot een soort stappenplan uitgekomen “waarmee beleidsmakers objectiever kunnen beslissen welke maatregelen het meest geschikt zijn voor elk perceel, en welke percelen prioriteit moeten krijgen."

Het is voor ons land een primeur dat dergelijk model werd ontwikkeld, gestoeld op een breed scala aan parameters. Verder heeft het model ook een ruimere toepassing. Het kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden in het kader van actuele problemen zoals bij PFAS-verontreiniging of bij een vervuiling door zware metalen. "De technieken om verontreinigde bodems te saneren, zijn namelijk vaak gelijkaardig, ongeacht het type verontreiniging. In de toekomst kan dat nog verder worden uitgewerkt", besluit Abrams.