Regionalisering moet rond zijn in oktober

De regionalisering van landbouw verloopt behoorlijk, maar het blijft een moeilijke operatie. Halfweg oktober dit jaar moet de overheveling van landbouw rond zijn. "De weg ligt vol met kleine en grote hindernissen die we nog moeten nemen". Dat zegt Piet Vanthemsche. Vanthemsche is door de Vlaamse regering aangezocht als speciale opdrachthouder om de operatie in goede banen te leiden, waarbij 1.303 federale ambtenaren binnenkort voor de gewesten gaan werken.

De regionalisering van landbouw zit vervat in twee wetten uit het Lambermont-akkoord. In een bijzondere wet wordt het merendeel van de landbouwbevoegdheden naar de regio's overgeheveld. In de financieringswet staat wie wat moet betalen en vanaf wanneer.

De Vlaamse regering besloot in de zomer een beroep te doen op de expertise van Vanthemsche (en van zijn zakenpartner Herman Diricks waarmee hij het consultantbedrijf FAQ.consult runt). Vanthemsche was 15 jaar lang ambtenaar en onder andere kabinetschef van ex-minister van Landbouw, Karel Pinxten.

Vanthemsche bood in een opmerkelijke zitting van de dioxinecommissie eind '99 aan de nieuwe minister van Landbouw, Jaak Gabriëls, z'n ontslag aan. Hij deed dat uit protest tegen de manier waarop de overheidsdiensten en de ambtenaren in het kader van de dioxinecrisis werden behandeld.

Van die ambtenaren kreeg hij tijdens de overhevelingsoperatie waarmee Vanthemsche nu zo'n 5 maanden bezig is, loyale medewerking, zo zegt hij. "Natuurlijk zijn er felle discussies. Er is immers de onzekerheid over de toekomst. Maar het personeel spant zich in om de hele operatie te doen slagen", aldus Vanthemsche.

Eind augustus vorig jaar werd intensief administratief overleg opgestart. Op het niveau van het secretariaat-generaal kwam er een opvolgingsgroep. Per betrokken bestuur werd een werkgroep samengesteld die de problemen in kaart bracht en een timing opstelde.

Besturen als DG2 (directoraat-generaal landbouwbeleid) en DG3 (landbouwproductiebeheer) worden geheel overgeheveld, andere zoals DG4 (kwaliteit van grondstoffen en plantaardige sector) en DG5 (kwaliteit dierlijke producten, inclusief bijvoorbeeld bio-landbouw) gedeeltelijk.

Wat met voedselveiligheid en met de dierziektenbestrijding te maken heeft, verhuist naar het federale Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Ook over de toekomst van DG6 (onderzoek en ontwikkeling) en een aantal wetenschappelijke instellingen (CLO en CLE) werden de koppen bij elkaar gestoken.

In september begon uitgebreid overleg met de gewesten. Er werden gemeenschappelijke standpunten geformuleerd wat vooral belangrijk is met het oog op de relatie met Europa. "Die gesprekken verliepen in het begin wat stroef, maar dat verbeterde snel", aldus Vanthemsche.

Er werd overeenstemming bereikt over ondermeer een overgangsperiode (tot 15 oktober 2002) voor de overheveling van Landbouw en over een coherente communicatie met het personeel. Het ontwikkelen van één visie binnen de gewesten maakte het makkelijker om te onderhandelen met het federale niveau.

In een protocol, afgesloten eind vorig jaar, werd afgesproken hoe de administratie zal werken en hoe de betrokken ministers vanaf 1 januari dit jaar hun bevoegdheid konden opnemen. "Het Vlaamse gewest heeft bijvoorbeeld een verbindingsofficier aangeduid die voor het Vlaamse gewest full-time op het federale secretariaat-generaal van Landbouw werkt en alle dossiers kanaliseert".

Sinds begin dit jaar krijgt Vlaams minister van landbouw, Vera Dua, dus federale dossiers op haar bureau. "Wat we absoluut willen vermijden is dat de regionaliseringsoperatie zou leiden tot een breuk in de werking van de administratie of de besluitvorming", aldus Vanthemsche. "Kinderziektes zijn niet uit te sluiten, maar als iedereen van goede wil is, zal het lukken".

Van de hele operatie mogen de landbouwers niets merken. Zo moet ervoor gezorgd worden dat de uitbetaling van Europese premies verder vlekkeloos verloopt. Geen makkelijke klus vermits DG3 (verantwoordelijk voor de uitbetaling) straks ook geregionaliseerd wordt.

Het op elkaar afstemmen van de verschillende informaticasystemen wordt hoedanook een helse job. "Iedereen vindt immers zijn systeem het beste". En toch moet ook hier vooruitgang geboekt worden om werk te kunnen maken van de beloofde administratieve vereenvoudiging (bijvoorbeeld het éénloketsysteem voor de landbouwers).

"Het loopt naar behoren, alle omstandigheden in acht genomen. Niemand moet denken dat dit een simpele operatie is. Toen we na vier maanden vergaderen net voor Kerstmis het protocol rond hadden, zei iedereen 'oef, het is voorbij'. Maar ik heb hen gewaarschuwd dat het nu pas begint. Er is nog een pak werk aan de winkel".

Eén van de grootste opdrachten de komende tijd wordt nog de eigenlijke personeelstransfer. In totaal komen 709 van de 2.832 federale ambtenaren (die werken in het federale ministerie en de wetenschappelijke instellingen) naar het Vlaamse gewest en 594 naar het Waalse gewest. De anderen blijven als federaal ambtenaar werken.

In februari kunnen de ambtenaren die een keuzemogelijkheid hebben hun voorkeur laten blijken. In mei-juni moet duidelijk zijn welke ambtenaren op het Vlaamse niveau gaan werken.

Voorts moet de communicatie met Europa worden bijgevijld. Sinds 1 januari dit jaar moet federaal minister Neyts op de Europese Landbouwraden de standpunten van de gewesten vertolken. Een interregionale cel heeft als taak tijdig aan de gewesten te signaleren welke dossiers op komst zijn en waarvoor voorafgaand gewestelijk overleg noodzakelijk is.

"Ze zijn de uitkijkpost van de gewesten. We willen de kritiek weerleggen dat de regionalisering van landbouw op Europees vlak niet zou werken". "Vroeger was de federale overheid op Europees niveau de piloot, nu zitten de gewesten in de driving-seat. In grote vliegtuigen zit er trouwens altijd meer dan één piloot", merkt Vanthemsche op.

Vanthemsche werkt nu zo'n 2 jaar als zelfstandig consultant. Was een job in het nieuwe Voedselagentschap, dat er kwam in de nasleep van de dioxine-affaire, niets voor hem geweest? "Nadat ik op een vrij spectaculaire manier mijn ontslag had aangeboden, klonk het hier en daar dat ik een lepe gast was die enkel uit was op een post in het Voedselagentschap. Maar dat was niet het geval. Ik heb me ook geen kandidaat gesteld. Maar ik volg het allemaal van zeer dichtbij".

Kunnen ze daar de expertise van Vanthemsche dan niet gebruiken? "Ze hebben daar al veel ervaren mensen. Het zijn niet allemaal kneusjes in de ambtenarij. Dat heb ik ook altijd benadrukt. Daarom was ik destijds zo woedend en heb ik ontslag genomen".