PFAS-water wordt juridisch middel tegen ontpoldering

In de Scheldeverdragen van 2005 spraken Nederland en Vlaanderen af dat de Hedwigepolder in Hulst in Zeeuws-Vlaanderen onder water zou worden gezet voor het herstel van getijdennatuur. Dat was nodig om Nederland te laten voldoen aan Europese milieueisen.

Vanwege verzet tegen de ontpoldering van de Hedwige door burgers, politici, en de eigenaar Géry De Cloedt, duurde het nog jaren totdat de ontpoldering vorig jaar daadwerkelijk begon. Voordien werd de polder omrand door duizenden populieren. Keek je tussen de bomen door, dan zag je vennetjes, vijvers, bosjes, landweggetjes, weilanden, akkers. Vandaag is het driehonderd hectare zo goed als kale grond.

‘Forever chemicals’

Volgend jaar worden de dijken doorbroken en keert de Hedwigepolder terug naar het water. Alleen gooit de Zwijndrechtse 3M-fabriek met haar ‘forever chemicals’ zoals PFOS en PFAS een juridische levenslijn naar De Cloedt. De voormalige eigenaar diende een herzieningsverzoek in bij de Raad van State om de ontpoldering te stoppen. Als het vervuilde slib en het vervuilde water van de Westerschelde de polder zouden instromen, dan is er van natuurherstel helemaal geen sprake zijn, vindt De Cloedt. In Nederland liggen veel bouwwerven stillen door strenge normen voor het afgraven door PFAS gecontamineerde gronden.

Afgelopen april werd in Nederland duidelijk dat de Westerschelde ernstig is vervuild met PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen), chemische stoffen die in een grote hoeveelheid schadelijk kunnen zijn voor de volksgezondheid. In sommige delen van de zeearm bleken de PFAS-waarden vijfentwintig keer hoger te zijn dan in de rest van het land. Nadien pas werd duidelijk wat de rol was van 3M in heel het verhaal. Het chemieconcern had een vergunning voor het lozen van grote hoeveelheden PFAS in de Schelde, zonder dat er een onderzoek was gedaan naar de gevolgen voor het milieu. Vorige week nog legde milieuminister Zuhal Demir (N-VA) per direct de PFAS-gerelateerde productieprocessen van 3M stil.

Opnieuw aandacht

Ook in de Nederlandse Tweede Kamer krijgt de polder nu nieuwe aandacht door de PFAS-vervuiling. In juni diende de kleine protestantse partij SGP nog een motie in om de ontpoldering stop te zetten. De partij maakte zich zorgen dat de polder „onder zou lopen met slib vol PFAS”.

Demissionair minister Barbara Visser (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) schreef begin oktober dat de vervuiling de ontpoldering niet in de weg zit. Ze verwacht dat de gevonden PFAS-concentraties zullen dalen vanwege strengere regelgeving voor de Belgische industrie. Een debat in de Tweede Kamer over de gevolgen van de PFAS-vervuiling voor de Hedwigepolder, dat begin oktober zou zijn, is uitgesteld.

Vlaanderen betaalt

De Vlaamse en Nederlandse overheden wijzen op de natuurherstelverplichting die Nederland heeft. Een woordvoerder van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) zegt aan NRC dat Nederland in 2012 door de Europese Commissie in gebreke is gesteld voor het niet voldoen aan deze verplichting: „De slikken en schorren gelegen aan de Westerschelde dreigen geheel te verdwijnen als we niet ingrijpen.” Een commissie met de Nederlandse oud)minister Ed Nijpels (VVD) concludeerde in 2008 dat ontpoldering van de Hedwigepolder verreweg de beste keuze was voor het natuurherstel.

 De Nederlandse politicus Johan Robesin die mee de belangen van De Cloedt behartigt, zegt dat de beslissing er is gekomen onder druk van de Vlaamse overheid, die daarmee de haven van Antwerpen belangrijke baggerkosten wou besparen. “De haven moet dagelijks flink laten baggeren om het gedeelte van de Westerschelde waar de Hedwigepolder aan grenst, bevaarbaar te houden. Als de dijken van de Hedwigepolder verdwijnen, kan het slib veel makkelijker weg. Dat zou de haven miljoenen schelen”, klinkt het.

Dat de Vlaamse overheid de ontpoldering betaalt en uitvoert, maakt volgens projectverantwoordelijke Wim Dauwe van de Vlaamse Waterweg nv deel uit van een breder akkoord. “Nederland en Vlaanderen hebben samen afspraken gemaakt over allerlei projecten om de Schelde toegankelijk en veilig te houden en te zorgen voor voldoende gezonde natuur. Toen is afgesproken dat Vlaanderen voor het leeuwendeel van de kosten voor de landgrensoverschrijdende projecten zou opdraaien. De Hedwigepolder ligt zowel in Nederland als Vlaanderen. Daarom zorgen wij voor de ontpoldering. Het is niet logisch om dat los te zien van het geheel aan afspraken die met Nederland zijn gemaakt. We hebben de taken eerlijk verdeeld”, zegt hij aan NRC.

Op vlak van PFAS maakt ook de Vlaamse overheid zich voorlopig maar weinig zorgen. “Het zwevende stof zal uiteindelijk bezinken en in de polder terechtkomen. En die PFAS-waarden in het zwevende stof in de Westerschelde laten de laatste jaren een dalende trend zien en liggen nu al onder de norm die daarvoor bestaat”, aldus Dauwe.

In Vlaanderen werd de ontpoldering meesterlijk beschreven door Chris De Stoop in zijn boek ‘Dit is mijn hof’, maar ook in Nederland leeft het sentiment dat oud boerenland moet wijken voor ‘nieuwe’ natuur en havenbelangen. “Waarom zou je vruchtbare grond verruilen voor zout water? En dan die prachtige natuur, die nu zal worden overspoeld door vervuild water”, besluit Johan Robesin.