Ondanks alle inspanningen, verhardt Vlaanderen lustig voort

In 2021 kwam er in Vlaanderen netto 3.420 hectare verharding bij, blijkt uit de jongste bodemafdekkingskaart van het Departement Omgeving. Nieuwe gebouwen, terrassen, parkings en andere infrastructuur zorgen ervoor dat een steeds grotere oppervlakte onder een laag beton terecht komt. Daardoor kan regenwater minder goed in de bodem dringen, met een groter risico op problemen met wateroverlast en droogte tot gevolg.

Volgens de voorlopige cijfers voor 2021 werd vorig jaar 7.360 hectare steen en beton opengebroken. Op zich is dat goed nieuws, maar 10.780 hectare nieuwe verharding doet het effect daarvan teniet. Volgens Ann Heylens, woordvoerder van het Departement Omgeving is het wel één van de betere jaren. “Met netto minder verharding dan de jaren ervoor”, zegt ze.

Het is voor het eerst dat de verharding in Vlaanderen op basis van luchtfoto's zo nauwkeurig in kaart wordt gebracht, tot op het niveau van terrassen en opritten. Daaruit blijkt dat de netto verharding met gemiddeld 0,17 procentpunt per jaar toeneemt, en dan vooral in landbouwgebied. Dat is volgens het Departement Omgeving zowel het gevolg van schaalvergroting van landbouwbedrijven als van zonevreemde gebouwen.

De verharde oppervlakte groeide zo aan van 14,2 procent in 2013 tot 15,5 procent in 2021. De Vlaamse regering heeft zich nochtans tot doel gesteld om de verharding tegen 2050 te verminderen met 20 procent ten opzichte van 2015. Dat komt neer op zo’n 9.000 hectare.

“Sluipende verharding”

Dat die doelstelling achterop blijft, ziet ook Vlaams parlementslid Mieke Schauvliege (Groen). “De overheid formuleert wel doelstellingen, maar in realiteit blijven de betonmolens draaien”, zegt ze in de krant. Ze stelt voor om 9.000 hectare aan nutteloze wegen te ontharden en om een verplichting in te voeren voor overheden om extra verharding elders te compenseren.

Tom Coppens, hoogleraar ruimtelijke planning aan Universiteit Antwerpen, is niet verbaasd over de cijfers en wijt ze aan een gebrek aan beleid. “Er worden wel wat speelplaatsen opengebroken en tegels gewipt, maar dat is dweilen met de kraan open”, zegt hij. Hij wijst naar de vrijstelling van vergunning voor verharding tot 80 vierkante meter per woning. Dat zorgt volgens hem voor “sluipende verharding”. Maar ook de bouwshift dreigt een lege doos te worden door onder andere de hoge schadevergoeding waar eigenaars van herbestemde gronden recht op hebben. “De wetgeving die nu voorligt, is nefast en maakt verdere bebouwing net waarschijnlijker”, vreest hij.  

Het kabinet van bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA) blijft wel overtuigd van de verschillende initiatieven die de overheid neemt. “Zo investeren we ongezien veel in ontharding via de Blue Deal, komt er een vergunningsvrijstelling voor ontharding en mogen lokale besturen vanaf volgend jaar via bestemmingswijzigingen van gronden netto geen extra woon- of industriegebied realiseren. Maar de weg is uiteraard nog lang”, aldus woordvoerder Andy Pieters.