MRBB: "Schaalvergroting in andere sectoren wordt als normaal beschouwd. In de landbouw is het plots een schande"

De Maatschappij Roerend Bezit Boerenbond (MRBB) is de financiële holding van de Boerenbondgroep. Ze is ontstaan in de jaren 1936, als opvolger van de failliete ‘Middenkredietkas van den Boerenbond’, zeg maar de bank van de Boerenbond. Na het faillissement in de jaren 1930 werd de bank in twee delen gesplitst: de goede delen kwamen onder een nieuwe coöperatieve bankenstructuur: Centrale Kas Landbouwkrediet (CLK). De slechte delen, de zogenaamde ‘bad bank’, bleven onder de Middenkredietkas. De afwikkeling van dat faillissement heeft tot de jaren ’60 geduurd. CLK, de ‘good bank’, is later Cera en nadien KBC geworden, die gegroeid is uit de fusie tussen Cera, Kredietbank en ABB. Om die fusie mogelijk te maken, heeft men alle structuren rond de groep Boerenbond moeten herstructureren omdat er sprake was van kruisparticipaties. Op dat moment, in de periode 1998-1999, heeft MRBB de functie opgenomen van holding van de groep Boerenbond.

De Boerenbondgroep bestaat uit twee grote delen. Aan de ene kant heb je de Boerenbondorganisatie met de syndicale poot met organisaties als Boerenbond, Ferm voor agravrouwen en Groene Kring en de Landelijke Beweging, een brede plattelandsorganisatie die zich richt naar het verenigingsleven en gezinnen op het platteland. Daaronder zitten Landelijke Gilden, Ferm, KLJ en LRV. Samen gaat het om een brede middenveldorganisatie waar op dit moment ruim 150.000 gezinnen bij aangesloten zijn. Het tweede deel van de Boerenbondgroep omvat de vennootschappen en de participaties, dit zijn de bedrijven van de groep. Het geheel wordt ondersteund door MRBB.

“Het is belangrijk om mee te geven dat de twee delen van de Boerenbondgroep volledig autonoom functioneren”, benadrukt Sonja De Becker. “De standpunten binnen de ledenorganisaties worden onafhankelijk van de vennootschappen, de participaties of van MRBB zelf, bepaald. Bij Boerenbond zijn het de actieve boeren zelf die de standpunten formuleren van onderuit. Ik zat zelf ruim 30 jaar in de structuren van Boerenbond. Ik kan met de hand op het hart zeggen dat er maar één ding doorweegt bij het innemen van standpunten, namelijk wat is er van belang voor de boeren? De commerciële belangen van de bedrijven van de Boerenbondgroep komen daarbij nooit ter sprake. Nooit.”

Wat doet MRBB precies?

De Becker: “Naast het beheer van de strategische participaties van de groep, beheert MRBB ook een gediversifieerde beleggingsportefeuille. Daarnaast doet MRBB ook de interne audit van de groep Boerenbond. Dat gaat om financiële audits, maar ook om operationele audits waar we zowel bij de ledenorganisaties als bij de bedrijven kijken of de operationele processen goed zitten en nagaan waar ze eventueel verbeterd kunnen worden. Denk daarbij aan crediteuren- en debiteurenbeheer, ICT, security, enzovoort. We willen dat onze bedrijven en vzw’s robuust en stevig zijn.”

"Als MRBB hebben we vier opdrachten. In volgorde van belangrijkheid gaat het eerst en vooral over de financiering van de Boerenbondorganisatie. MRBB cofinanciert Boerenbond, Landelijke Gilden, Ferm, KLJ-Groene Kring en LRV. We keren ook elk jaar een bepaald bedrag uit dat Boerenbond kan aanwenden voor onderzoek en ontwikkeling. Het geld uit dat fonds gebruikt Boerenbond bijvoorbeeld voor de financiering van de praktijkcentra, maar ook voor projecten met onder meer ILVO of VLAIO. Een andere opdracht is de financiële ondersteuning van onze bedrijven die een strategische opdracht vervullen. Dat zijn de eigen bedrijven Arvesta, SBB en Acerta. Als zij op een bepaald moment nood hebben aan extra kapitaal voor een bepaald project dan kunnen wij bijspringen. De derde opdracht gaat om de verankering van de KBC Groep. En tot slot gaat het om investeringen in innovatieve ondernemingsprojecten, zoals start-ups, via het investeringsfonds Agri Investment Fund (AIF). Het verschil met het fonds voor onderzoek in de eerste opdracht is wel essentieel. Het fonds voor onderzoek financiert onderzoek en daarmee is het gedaan. Er is enkel inhoudelijke return. Bij het laatste gaat het om bedrijven waar we op langere termijn mee instappen in het kapitaal.”

“Als je deze vierledige opdracht bekijkt, dan is het duidelijk dat MRBB een belangrijke hefboom vormt voor innovatie in de land- en tuinbouw. Want ook bij de eigen bedrijven van de groep worden op eigen houtje enorme middelen geïnvesteerd in innovatie. Zo besteedt Arvesta jaarlijks 50 miljoen euro aan innovatie met een concrete meerwaarde voor onze boeren."

Wie wint erbij als MRBB het goed doet?

De Becker: “Het aandeelhouderschap hebben we twee jaar geleden gestroomlijnd en vereenvoudigd. Vandaag zijn er twee entiteiten die aandeelhouder zijn van MRBB: enerzijds is dat de Boerenbond Patrim met 23,24 procent van de aandelen en anderzijds hebben we een stichting opgericht vernoemd naar de oprichter van Boerenbond, de Stichting Jacob-Ferdinand Mellaerts, die 76,76 procent van de aandelen heeft. Een stichting heeft geen aandeelhouders, enkel leden. Het doel van een stichting is om te verankeren en te zorgen voor duurzaamheid en stabiliteit.”

Sels: “Er is dus maar één aandeelhouder die geld krijgt van MRBB en dat is Boerenbond. De stichting waakt er mee over dat de Boerenbondorganisatie haar dividend krijgt. De stichting krijgt zelf geen dividend.”

De Becker: “Het dividend dat naar Boerenbond gaat, is statutair bepaald en verankerd. Ook als MRBB onvoldoende winst zou hebben in een bepaald jaar, dan nog zijn de Boerenbondorganisaties zeker van dat dividend. Op dat moment spreken wij onze reserves aan. Dat is in het verleden al eens gebeurd bij een heel slecht beleggingsjaar of toen KBC tijdens corona geen dividend mocht uitkeren. Dus als je mij vraagt, wie wint erbij als MRBB het goed doet? Dan is dat volgens mij de Vlaamse land- en tuinbouw en onze plattelandsbewoners, want zij kunnen rekenen op een sterke beroepsorganisatie en een sterk verenigingsleven op het platteland. En het zorgt voor middelen die we kunnen investeren in onderzoek en ontwikkeling, middelen om onze bedrijven sterker te maken en middelen om te investeren in start-ups die innovatie voor onze sector brengen.”

Hoeveel dividend wordt er uitgekeerd aan Boerenbond?

De Becker: “Het bedrag dat de Boerenbondorganisaties vandaag krijgen van MRBB bedraagt om en bij de 40 miljoen euro. Dat is een vast bedrag dat niet plots kan verhoogd worden, maar dat wel jaarlijks wordt geïndexeerd. Als ze die middelen niet opgebruiken, mogen ze die houden. Als ze te weinig hebben, dan moeten ze elders gaan aankloppen of bepaalde activiteiten schrappen. De organisaties in de groep dragen zelf verantwoordelijkheid voor de middelen die ze krijgen.”

Hoe wordt er beslist in welke bedrijven AIF participeert? En wie beslist dat?

De Becker: “Wij hebben AIF 15 jaar geleden opgericht omdat bedrijven, die rond bepaalde issues in de land- en tuinbouw aan het werken waren, onvoldoende kapitaal vonden op de kapitaalmarkten. Bestaande investeringsfondsen kennen vaak niet veel van landbouw en aarzelen om in te stappen. Vandaar onze beslissing om een eigen investeringsfonds op te richten. Dit is absoluut risicokapitaal, maar we denken dat wij ook daar een opdracht te vervullen hebben om boeren sterker te maken.”

Sels: “AIF heeft een eigen raad van bestuur en een investeringscomité dat wordt voorgezeten door een onafhankelijke bestuurder. Daarnaast zijn er twee experts bij MRBB die fulltime de lopende investeringen opvolgen en nieuwe investeringsdossiers voorbereiden. Het investeringscomité, dat bestaat uit onafhankelijke bestuurders, ikzelf en een aantal externen, adviseert over investeringsdossiers en het is de raad van bestuur die beslist om al dan niet in te stappen of om een kapitaalverhoging door te voeren, want bij start-ups weet je dat een investering nooit eenmalig is. We zijn langetermijninvesteerder: we blijven aan boord tot wanneer die bedrijven een product hebben dat klaar is om naar de markt te gaan. Vaak zie je dat ze nadien worden opgekocht. Vandaag heeft AIF al 60 à 70 miljoen euro geïnvesteerd in start-ups.”

De Becker: “Het gaat wel altijd om minderheidsparticipaties. We zien ook dat we vaak functioneren als katalysator. Als wij een project als goed en waardevol beoordelen, dan merken we wel vaker dat andere investeringsfondsen mee instappen. Zij rekenen op onze agrarische expertise om een project te beoordelen.”

Waarom heeft MRBB een beleggingsportefeuille?

Sels: "De helft van ons vermogen wordt gevormd door ons aandeel in onze strategische participaties die sterk geconcentreerd zijn. De beleggingsportefeuille moet daar een tegengewicht tegen vormen zodat we evenwicht brengen in ons vermogen en het concentratierisico milderen. Vanuit die optiek kiezen we ook voor een conservatieve benadering van onze beleggingen, zonder al te veel risico."

De Becker: “De beleggingsportefeuille moet garanderen dat we het dividend voor Boerenbond ook kunnen uitbetalen in jaren dat er geen dividend komt uit onze bedrijven, bijvoorbeeld omdat ze geen winst hebben gemaakt of omdat ze hun winst niet mogen uitkeren. Die beleggingsportefeuille noem ik vaak onze ijzeren voorraad: de ultieme garantie dat het dividend kan uitgekeerd worden aan de Boerenbondorganisatie zodat we onze eerste opdracht hoe dan ook kunnen nakomen.”

“Het kan immers rap verkeren. Kijk maar naar ZLTO, de Nederlandse landbouworganisatie. Die was op dezelfde manier gestructureerd als wij, maar ze hebben een aantal slechte investeringen gedaan waardoor ze het grootste deel van hun vermogen kwijt zijn. Als gevolg daarvan heeft ZLTO de ledenorganisatie verschillende jaren op rij zwaar moeten afslanken.”

Het eigen vermogen van MRBB bedraagt intussen meer dan vijf miljard euro. Op 25 jaar tijd is het eigen vermogen zowat vertienvoudigd. Vanwaar komt dat succes?

Sels: “Het vermogen van MRBB komt uit de participaties en de bedrijven van de groep. De vermogensopbouw is pas goed gestart bij de fusie van KBC. Onze beleggingsportefeuille hebben we in grote mate kunnen opbouwen dankzij het dividend van KBC.”

De Becker: “Alle banken keren dividend uit, maar KBC presteert bovengemiddeld. Het unieke bank- en verzekeringsconcept, de voortdurende investeringen in innovatie en nieuwe technologieën en de steun van haar vaste aandeelhouders vormen zeker een stuk van de verklaring van het succes van KBC. Maar voor ons gaat dit verder dan een pure financiële participatie. Het gaat ook om strategisch belang. In de economie van een land is het belangrijk dat er een sterke bank voor particulieren en ondernemingen aanwezig is die in Belgische handen is. Vandaag is alleen nog KBC in dat geval, want Belfius is een overheidsbank. Ongeveer 43 procent van de aandelen is in het bezit van MRBB, van Cera en een aantal families. De rest zit op de beurs. Maar met die 43 procent verankeren we KBC en zorgen we ervoor dat de beslissingsmacht in Vlaanderen ligt. Voedselproductie is essentieel voor een land, maar een stabiele en sterke financiële speler is dat evenzeer.”

Wat is de bedoeling van al het geld van MRBB?

Sels: “Even verduidelijken, want daar bestaan nogal wat misverstanden over. Het gaat niet om geld, het gaat om participaties en beleggingen. Het is niet dat wij 5,5 miljard euro aan liquide middelen op een rekening hebben staan.”

De Becker: “De bedoeling van dat vermogen is verankerd in onze statuten en in onze missie. We moeten ervoor zorgen dat het vermogen standhoudt, goed opbrengt en die opbrengsten vervolgens inzetten voor wat wij belangrijk vinden: een sterke landbouworganisatie, een sterk verenigingsleven op het platteland, sterke bedrijven in de land- en tuinbouw en investeren in innovatie voor de land- en tuinbouw.”

Minister Demir stelde wel dat “Boerenbond en haar financiële participaties een verpletterende verantwoordelijkheid dragen voor de pijnlijke situatie waarin de boeren zich bevinden”...

De Becker: “Dat is complete nonsens. En wat ik nu zeg mag je noteren in mijn persoonlijke naam, niet als voorzitter van MRBB. Als er één iemand is die een verpletterende verantwoordelijkheid draagt voor de moeilijke situatie waarin onze Vlaamse boeren zich vandaag bevinden, dan is het wel de minister van Omgeving. Al vijf jaar lang is ze bezig om een hele generatie boeren in complete rechtsonzekerheid te storten zonder enig perspectief. Ze heeft vijf jaar lang geweigerd om aan tafel te zitten om te zoeken naar rechtszekere oplossingen. Boerenbond heeft het stikstofprobleem nooit ontkend. Al 15 jaar zijn we bezig met het probleem te bestuderen en te zoeken naar oplossingen. Maar als je geen oplossing wil voor het probleem, dan wordt het moeilijk.”

Boerenbond zet boeren aan tot schaalvergroting omdat dit goed is voor de holding achter de organisatie, is ook een vaak gehoorde kritiek.

De Becker: “Ik werk al 34 jaar in de organisatie. Ik heb nooit binnen Boerenbond gehoord dat boeren moeten groeien. Wel dat we moeten zorgen dat onze boeren beter en sterker worden. Vandaar ook de focus op bedrijfseconomische kennis. Maar het zijn verhalen die men opdist om de landbouworganisatie te verzwakken. Bovendien, die grootschaligheid is begonnen met Sicco Mansholt (voormalig Eurocommissaris voor Landbouw van 1958 tot 1972, red.). Wie stond er op de eerste rij tegen het plan van Mansholt? Dat was Boerenbond destijds.”

Sels: “Die schaalvergroting speelt zich niet alleen af in de land- en tuinbouw, maar ook in andere sectoren. Denk maar aan garages, de kleine retailers zijn er al tussenuit, maar ook gemeenten en ziekenhuizen moeten fusioneren. Dat wordt als normaal beschouwd, maar in de land- en tuinbouw is dat plots een schande. Je mag ook niet vergeten dat investeringen in duurzaamheid en innovatie handenvol geld kosten, vaak heb je een bepaalde schaal nodig om dat rendabel te maken.”

Met de transitie waar de landbouwsector voor staat, hebben boeren weer volop nood aan advies, leningen, enzovoort. Daar kan de Boerenbondgroep toch weer van profiteren?

De Becker: “Integendeel, het zal onze bedrijven juist handenvol geld kosten om ervoor te zorgen dat ze klaar staan met nieuwe producten en dienstverlening om de boer te helpen die transitie te maken. In plaats van eraan te verdienen, worden er op dit moment heel wat middelen geïnvesteerd in die transitie die niet meteen opbrengen. Maar dat is ook hun opdracht, zij zijn er voor de land- en tuinbouwers. En zoals Raf al zei, maar zes procent van de winst van MRBB komt uit pure land- en tuinbouwactiviteiten.”

Hoe bestrijd je die perceptie? Want die blijft wel algemeen leven?

De Becker: “Dat is heel moeilijk. Als men een andere bedoeling heeft, dan zal men dat verhaal blijven opdissen. Wij kunnen enkel maar blijven herhalen wat de realiteit is en uitleggen hoe onze structuren in elkaar zitten. Als er een aantal actoren zijn die ‘par force’ de onwaarheid naar voor willen brengen en daarom een tendentieus verhaal brengen, dan kunnen we daar weinig tegen beginnen. Ik kan alleen maar vaststellen dat sommigen liever geen sterke boerenorganisatie hebben en dat men alle middelen probeert boven te halen om die te verzwakken. De Boerenbondgroep is een zeer stabiele economische groep die lokaal verankerd is en ook maatschappelijk zeer relevant is. Ik ben daar zeer fier op en eigenlijk zou iedereen dat moeten zijn.”

Wat brengt de toekomst nog voor MRBB? En voor de landbouw?

De Becker: “Ons houden aan onze missie. Daarbij moeten we de focus op de lange termijn behouden en het hoofd koel houden, want er verandert heel veel. Op die manier kunnen we verder blijven werken aan een sterke boerenorganisatie, aan sterke bedrijven en aan innovatie in de sector. Dat blijft onze hoofdopdracht. Voor de toekomst van de landbouw kijken wij naar Boerenbond en naar de boeren binnen Boerenbond. Als zij een visie hebben uitgewerkt, dan is het onze taak om daarop in te spelen met investeringen en met ondersteuning in onderzoek en ontwikkeling.”