Kyoto test voor vastberadenheid van EU

Klimaatverandering. Verlies aan biodiversiteit. Verkeerscongestie. Ongezonde voeding en de groeiende weerstand tegen antibiotica. Onder de noemer "duurzame ontwikkeling" gaan de vijftien staats- en regeringsleiders van de Europese Unie in Göteborg op zoek naar een concrete strategie om deze hedendaagse milieuproblemen op alle beleidsdomeinen aan te pakken. Het gesprek met de Amerikaanse president George W. Bush over het protocol van Kyoto aan de vooravond van de top kan alvast een aanwijzing geven van de vastberadenheid van de Europese leiders.

In de academische wereld doen tientallen definities van het concept "duurzame ontwikkeling" de ronde. Binnen de Europese instellingen wordt het begrip opgedeeld in een economisch, een sociaal en een ecologisch luik. De eerste twee - met armoede en vergrijzing op de voorgrond - kwamen uitgebreid aan bod in Stockholm. In Göteborg wil het Zweedse voorzitterschap de thema's van het milieuluik aansnijden. Ook hier willen de Zweden concrete objectieven en een kalender vastleggen.

Basis van de discussies, die vrijdag in de late namiddag aanvatten, is een document van de Commissie. In "Duurzame Ontwikkeling in Europa voor een betere wereld" van 15 mei noemt de Commissie man en paard. Er wordt onder meer gepleit voor een nieuwe richtlijn over energietaksen in 2002, een raamwerk om de milieukosten van transportmiddelen door te drukken in de taksen, afschaffing van subsidies voor fossiele brandstoffen tegen 2010, een heroriëntering van de landbouwsubsidies naar kwaliteit in plaats van kwantiteit.

Vele van die voorstellen raken gevoelige beleidsdomeinen, zoals landbouw, energie, transport en structuurpolitiek. Vanuit verschillende hoofdsteden werd al "meer tijd gevraagd om de tekst te analyseren" en het Zweedse voorzitterschap heeft de ambities moeten terugschroeven. De tekst die de Zweden in Göteborg zullen voorleggen, is volgens waarnemers minder sterk dan die van de Commissie.

België heeft "duurzame ontwikkeling" tot haar prioriteiten voor het voorzitterschap gerekend en lijkt van plan het voortouw te nemen. Premier Guy Verhofstadt gaat volgens de groene coalitiepartners een positie verdedigen die nauw aansluit bij de Commissie. Het wordt vooral uitkijken naar de discussie over de energietaks. Er bestaat geen consensus tussen de lidstaten over de hoogte van de voeten. In vergelijking met onze buurlanden zijn die in België momenteel zelfs relatief laag.

Ook de discussie over het gebruik van alternatieve energiebronnen in de strijd tegen het broeikaseffect zal met argusogen gevolgd worden. In haar document laat de Commissie verstaan dat nucleaire energie tot de mogelijkheden behoort. Pierre Jonckheer, europarlementslid voor Ecolo, verwijt de regering dat zij geen afstand neemt van deze suggestie.

Het wordt dus afwachten in hoeverre de staats- en regeringsleiders in Göteborg de fase van intentieverklaringen kunnen overstijgen. Het vastleggen van concrete deadlines en indicatoren zal sowieso grotendeels in de schoot van het Belgisch voorzitterschap vallen. De Commissie bemerkte reeds dat het realiseren van een beleid van duurzame ontwikkeling "politiek leiderschap" en "een sterk engagement" zal vereisen.

De houding van de Europese Unie tegenover de Amerikaanse president George W. Bush, die aan de vooravond van de Europese Raad komt praten over het protocol van Kyoto, kan alvast een barometer zijn van de politieke wil om over concrete engagementen te praten. Le tout Europe reageerde verbijsterd toen Bush enkele maanden geleden het protocol over de uitstoot van broeikasgassen in de prullenmand gooide. Maar intussen raken ook de Europese landen steeds verder verwijderd van de Kyoto-criteria en blijft het uitkijken naar de houding van de nieuwe regering-Berlusconi in Italië.

Bush stelde maandag zijn alternatief plan voor. Hij wil massa's geld pompen in het onderzoek naar de oorzaken van klimaatverandering en het ontwikkelen van nieuwe technologie. Maar vanuit Freiburg, waar de Duitse bondskanselier Gerhard Schröder en de Franse president Jacques Chirac dinsdag overleg pleegden, luidde dat de wetenschappers intussen wel weten dat broeikasgassen een bedreiging voor de planeet vormen. "Het is tijd voor doelstellingen", aldus Chirac. Ook het Zweedse voorzitterschap en commissaris voor Milieu Margot Wallstrom spraken zich in die bewoordingen uit.

Van de Europese Unie in het algemeen en België als toekomstig voorzitter in het bijzonder wordt verwacht dat zij geen compromissen zullen sluiten. Vooral de Belgische positie verdient aandacht. Ons land zal immers Europa leiden op de wereldtop over het klimaat in Bonn half juli, waar de laatste hand moet worden gelegd aan de Kyoto-regels. Een recente opiniepeiling van het Wereld Natuur Fonds leerde dat een overgrote meerderheid (77,6 procent in België) van de Europeanen erop staan dat Kyoto wordt geratificeerd, met of zonder Bush. Bovendien wil de Unie zich in de aanloop naar de Rio+10-top in Johannesburg in 2002 internationaal profileren als marktleider inzake duurzame ontwikkeling.