"Honger is geen technisch, maar politiek probleem"

Olivier De Schutter, de Belgische speciaal VN-rapporteur voor het recht op voedsel, is het niet eens met de maatregelen die de Wereldbank aan de G20 heeft voorgesteld om de voedselcrisis aan te pakken. “Daarmee worden enkel maar de symptomen van de zwakheden in het wereldvoedselsysteem aangepakt, niet de oorzaken”, beweert hij in De Tijd. Hij stelt daarom acht alternatieve maatregelen voor.

Volgens de Wereldbank kan de G20 met negen maatregelen de voedselcrisissen aanpakken. De maatregelen gaan van het verbeteren van de informatie over de graanvoorraden en het streven naar betere weersvoorspellingen over het versterken van de sociale vangnetten voor de armen tot kleine boeren laten genieten van openbare aanbestedingen van humanitaire aankopers, zoals het Wereldvoedselprogramma.

“Hiermee kunnen wel de gevolgen van torenhoge voedselprijzen verzacht worden, maar ze kunnen de regelmatige terugkeer van schokken niet vermijden”, beweert De Schutter. Hij benadrukt dat honger een politieke kwestie is, niet louter een technisch probleem. Daarom stelt de VN-rapporteur acht andere maatregelen voor die het probleem bij de wortel aanpakken.

Eerst en vooral vindt hij het belangrijk dat de G20 landen steunt in hun capaciteit om zelf in hun voedsel te voorzien. “Een gebrek aan investeringen in een landbouw die de lokale gemeenschappen voedt, maakt de arme landen kwetsbaar voor internationale prijsschokken en voor koersschommelingen”, meent De Schutter. Daarom stelt hij voor om toe te laten dat ontwikkelingslanden hun boeren steunen en waar het binnenlandse aanbod voldoende is, ze te beschermen tegen dumping door buitenlandse producenten.

Een tweede maatregel is de aanleg van voedselreserves. “Die moeten niet enkel dienen voor humanitaire leveringen in rampgevoelige regio’s, maar ook als middel om de producenten een stabiel inkomen te geven en om de armen van betaalbaar eten te voorzien. Voedselreserves kunnen ook een efficiënte manier zijn om de marktmacht van verkopers te vergroten en speculatie door traders te counteren”, zegt de Belg.

De Schutter wil ook dat er een beperking komt op financiële speculatie. “Speculatie is geen oorzaak van prijsvolatiliteit, maar speculeren op derivaten van essentiële voedselgrondstoffen, maakt het probleem wel aanzienlijk erger. Sinds 2000 zijn de grondstoffenderivatenmarkten massaal gedereguleerd. Die deregulering moet teruggedraaid worden”, stelt de man.

Als vierde maatregel wil de VN-rapporteur dat de internationale gemeenschap een globaal herverzekeringsmechanisme opzet. Sociale bescherming wordt in veel ontwikkelingslanden niet ingevoerd omdat gevreesd wordt dat dit budgettair onhoudbaar wordt bij voedselcrisissen of exportverlies. “De internationale gemeenschap kan die terughoudendheid helpen overwinnen door zo'n herverzekeringsmechanisme op te zetten. Als de premies daarvan deels betaald worden door het betrokken land en deels door donorbijdragen, dan is dat een krachtige incentive om sociale bescherming te installeren”, redeneert Olivier De Schutter.

Daarnaast ziet de Waalse professor ook heel wat heil in de oprichting van landbouwcoöperatieven. “Kleinschalige landbouw kampt vaak met gebrek aan organisatie waardoor degenen die ervan afhankelijk zijn, de meerderheid van de hongerlijders uitmaken. Door de oprichting van coöperaties kunnen ze opschuiven in de waardeketen en hun onderhandelingspositie verbeteren”, aldus De Schutter.

Hij is van mening dat ook de toegang tot grond beschermd moet worden. Volgens hem komt er elk jaar een gebied dat groter is dan het Franse landbouwareaal in handen van buitenlandse investeerders of overheden. “Die grondroof komt vooral voor in zwart Afrika en vormt een grote bedreiging voor de toekomstige voedselvoorziening van de getroffen bevolking. Er wordt vaak beweerd dat die investeringen de landbouwproductie opdrijven, maar dit komt alleen de buitenlandse markten ten goede.”

Als voorlaatste maatregel stelt De Schutter voor om de overgang naar duurzame landbouw te beëindigen. Het weer is immers een belangrijke oorzaak van prijsvolatiliteit op agromarkten. “We hebben landbouwsystemen nodig die beter bestand zijn tegen klimaatverandering. De agro-ecologie reikt ons oplossingen aan, maar de overheid moet sterk steunen om de bestaande goede technieken op grote schaal te kunnen toepassen”, klinkt het.

Tot slot vraagt de gezant van de VN dat het recht op voedsel verdedigd wordt. “Mensen hebben honger omdat hun rechten worden geschonden, niet omdat er te weinig voedsel is. Overheden moeten een leefloon, adequate gezondheidszorg en veilige levensvoorwaarden garanderen voor de 450 miljoen landbouwarbeiders door de conventies inzake arbeidsrechten in landbouwgebieden te doen naleven”, besluit Olivier De Schutter zijn betoog.