Glastuinbouw is niet immuun voor de huidige droogte

Niet alleen de teelten in open lucht lijden onder de droogte. Op veel glastuinbouwbedrijven staan de waterbassins zo goed als leeg. Dat is ook het geval op het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-Katelijne-Waver en het Proefcentrum Hoogstraten. Nu al het beschikbare regenwater dreigt op te raken, kunnen ze niet anders dan overschakelen op grond- of leidingwater. “Een spijtige en kostelijke zaak voor een sector die ernaar streeft om op een zeer duurzame manier met water om te gaan,” stelt gedeputeerde voor Landbouw Ludwig Caluwé. Van de firma Hortiplan komen we te weten hoe duurzaam watergebruik in de praktijk precies in zijn werk gaat.

Ook tomaten, paprika’s, aardbeien en komkommers hebben last van de aanhoudende droogte. Want hoewel zij in een serre staan – en niet op het veld zoals onze bloemkolen, prei en sla – stroomt er ook door hun wortels regenwater. In de provincie Antwerpen zijn twee in glastuinbouw gespecialiseerde proefbedrijven actief zodat gedeputeerde Ludwig Caluwé tekst en uitleg geeft: “Al de regen die op de daken van de serre valt, wordt opgevangen voor de planten die eronder staan. En dat is noodzakelijk. Want om te groeien hebben tomaten, paprika’s, aardbeien en komkommers veel water nodig. Op jaarbasis heeft een tomatenplant netto minstens 800 liter water per vierkante meter nodig.”

Gedurende het jaar valt er gemiddeld 780 liter regenwater per vierkante meter. Dat regenwater wordt opgevangen in een waterbassin naast de serre zodat er steeds een voorraad beschikbaar is. Het stockeren van regenwater is belangrijk omdat de regenval onvoorspelbaar is, maar ook omdat de waterbehoefte van de serreplanten sterk varieert doorheen het jaar. Zo zien we dat tomatenplanten in het voorjaar (wanneer ze geplant worden) en in het najaar (wanneer ze hun laatste vruchten geven) veel minder water nodig hebben dan in de zomer (wanneer hun productie piekt). En laat die piekperiode in de zomer nu net ook de periode zijn waarin veel minder regen valt.

Uit de provincie Antwerpen, koploper in glastuinbouw, komt het signaal dat veel van die waterbassins vandaag nagenoeg uitgeput zijn. Soms omdat de bassins niet groot genoeg zijn, maar vaak ook omdat er opgevangen regenwater verloren gaat. Op warme dagen gebeurt dat door verdamping. “De praktijkbedrijven van de provincie Antwerpen bekijken daarom waar het nog efficiënter kan en testen nieuwe technieken uit. Als bewezen is dat deze een verschil kunnen betekenen, kunnen ook glastuinbouwers er mee aan de slag gaan. Zo besparen we hen onnodige investeringen”, legt Caluwé uit.

Door hergebruik van regenwater gaat de glastuinbouw vandaag al zeer duurzaam te werk. “Groenteteelt in hydrocultuur laat waterrecuperatie toe. Wat opgenomen wordt door de plant, vul je aan met water uit de buffer. Het teveel aan drainwater wordt gezuiverd en vervolgens opnieuw verrijkt met meststoffen”, legt Pieterjan Geerts van Hortiplan uit. Hortiplan, dat deel uitmaakt van Groep AVEVE, is een gespecialiseerde toeleverancier voor de professionele van de tuinbouw met vestigingen in Sint-Katelijne-Waver en Roeselare. Het biedt passende oplossingen aan voor de opslag, zuivering, irrigatiesystemen en pompinstallaties.

Wateropslag kan in betonputten citernes, silo’s of folievijvers, “waarbij betonputten die eerste citernes het voordeel hebben dat er bijna geen verdamping optreedt. Open waterbassins kan je voorzien van een anti-algen afdekking waardoor de verdamping beperkt blijft”, legt Geerts uit. 2018 is het tweede achtereenvolgende jaar met een lange droge periode zodat ze bij Hortiplan merken dat klanten naar oplossingen vragen voor extra wateropslag. Pieterjan Geerts: “De laatste jaren kreeg het hergebruik van drainwater meer aandacht met als bijkomend voordeel dat er dan geen drainwater geloosd hoeft te worden.”

Treedt er door een droge zomer toch een tekort aan regenwater op, dan is er voor de glastuinbouwers geen andere mogelijkheid dan overschakelen op alternatieve bronnen zoals grondwater en (duur) leidingwater. Hier in Vlaanderen komt de inhoud van een waterbassin gemiddeld overeen met 10 procent van de oppervlakte van de volledige serre. Omdat het gebruik van regenwater ook in de rest van Europa steeds belangrijker wordt, werkt het Proefstation voor de Groenteteelt binnen het Europese project FERTINNOWA momenteel nieuwe modellen uit voor Polen, Spanje en Bretagne, aangepast aan hun huidige klimaat. Hierbij ligt de focus ook op klimaatverandering die voor gevolg heeft dat bassins groter moeten worden.

Omgekeerd wordt er binnen dit project ook samengewerkt met internationale partners om nieuwe technieken naar Vlaanderen te halen. Zo demonstreert het Proefstation op dit moment een nieuwe manier om bassins af te dekken die al frequent wordt gebruikt in Almeria (Spanje). De budgetvriendelijke zeilen voorkomen algengroei en zorgen voor minder verdamping en zijn veel goedkoper dan de drijvende zeilen die nu gebruikt worden. Wat men vandaag echter nog niet weet, is of deze zeilen ook geschikt zijn voor ons klimaat. In vergelijking met Spanje hebben wij bijvoorbeeld veel meer kans op sneeuw en vrieskou. Alweer een vraag waar het praktijkonderzoek een antwoord op zoekt.

Ludwig Caluwé: “In de toekomst willen we ook andere landbouwsectoren over de streep trekken. Op ons praktijkbedrijf voor melkvee, de Hooibeekhoeve, wordt bijvoorbeeld al regenwater opgewaardeerd tot drinkwater voor de koeien. Op het Proefbedrijf Pluimveehouderij gebeurt dit momenteel nog niet omdat de kwaliteitseisen voor drinkwater voor kippen veel hoger liggen. Met de aanwezige kennis binnen de glastuinbouwsector moeten we de goede technieken om daar verandering in te brengen, wellicht niet te ver zoeken.”