Geschil over buurtwegen kostte Haaltert al 23.000 euro

In Haaltert betaalt het gemeentebestuur hoge dwangsommen aan een inwoner die met succes eiste dat 13 oude wandelpaden werden opengesteld. Het tracé van één van de betwiste paden loopt dwars doorheen een weide. "Van twee afzonderlijke percelen is één grote weide gemaakt waarna de buurtweg is omgeleid", corrigeert Trage Wegen vzw, "nochtans heeft een landbouwer niet het recht om dat uit eigen beweging te doen."

Luc Beeckman startte in 2008 een gerechtelijke procedure tegen het gemeentebestuur van Haaltert. Hij wou dat 13 verdwenen of afgesloten veldwegen in de Oost-Vlaamse gemeente opnieuw vrijgemaakt zouden worden. Zowel in eerste aanleg als in beroep kreeg hij gelijk van de rechter. De gemeente heeft nog geen gevolg gegeven aan de uitspraak, maar betaalt daardoor al meer dan drie jaar een dwangsom van 20 euro per dag aan Beeckman, 23.000 euro in totaal. "Het is me niet om het geld te doen. Ik zou veel liever hebben dat de wegeltjes in orde worden gebracht", zegt Beeckman in Het Laatste Nieuws.

Hoewel de Atlas der Buurtwegen van 1841 dateert, lijkt het dus nog steeds een bijzonder krachtig instrument. "Ook onverharde buurtwegen zijn openbare wegen waar een publiek recht van doorgang geldt", verklaart Pieter Brusselman, projectmedewerker bij de vzw Trage Wegen. Al passeert er geen gemotoriseerd verkeer, toch is elke gemeente als wegbeheerder verplicht dit publiek recht te vrijwaren en haar veldwegen te onderhouden.

In het VRT-journaal is goed te zien dat één van de betwiste veldwegen nog wel bestaat, maar niet meer het oorspronkelijke traject volgt. De rechter beveelt dat die weg opnieuw in zijn oude staat hersteld wordt, ook al zou een weide daardoor dwars doormidden gesneden worden. Volgens Brusselman is dat geen vreemde uitspraak van de rechter. "Er waren altijd twee weiden met daartussen een buurtweg. Beide percelen behoren nu toe aan dezelfde eigenaar, maar die heeft het recht niet om op eigen houtje een buurtweg te verplaatsen.

Het tracé van een buurtweg kan omgeleid worden, maar de gemeente moet daarvoor het initiatief nemen en het is de deputatie van de provincie die beslist. Landbouwers kunnen efficiënter werken als een veldweg rond en niet door hun perceel loopt. Trage Wegen vzw is niet tegen een omlegging gekant "zolang dat op een goede manier gebeurt". Fietsers die rakelings naast een afsluiting scherpe bochten moeten nemen, noemt Brusselman een voorbeeld van hoe het nieuwe tracé er niet mag uitzien. "Dat demotiveert mensen om de buurtweg nog te gebruiken." Meer ruimte voorzien in de bochten is dan één mogelijke oplossing.

Gezond verstand aan de dag leggen, dat is volgens de Landelijke Beweging in Vlaanderen het allerbelangrijkste bij discussies over buurtwegen. "Net daarom moet met het omleiden van buurtwegen voldoende soepel worden omgesprongen. Als een veldweggetje rond een akker, weide of privé-tuin kan worden gelegd, dan hoeft die daar toch niet per se dwars doorheen te lopen", zegt Anne-Marie Vangeenberghe, woordvoerster van Boerenbond en Landelijke Gilden. "In het kader van veilige mobiliteit op het platteland scharen we ons resoluut achter nuttige buurtwegen. Maar is er geen nood aan een veldweggetje, moet je het durven schrappen. Het platteland is immers veranderd, net zoals het netwerk aan buurtwegen en het specifieke gebruik van die wegen."

Een buurtweg verjaart niet zomaar. “Een éénmalige passage is al voldoende om het recht te behouden. Het is aan de eigenaar om het onbruik te bewijzen”, legt Brusselman uit. Neemt niet weg dat de vzw Trage Wegen geen heksenjacht start, maar met gezond verstand op zoek gaat naar nuttige verbindingswegen om te herstellen. "We vragen gemeentebesturen wel om op te treden tegen recente innames van buurtwegen", aldus Brusselman. Een inventaris van alle buurtwegen in Vlaanderen is er (nog) niet, maar volgens een ruwe schatting zou het wel eens om 25.000 tot 50.000 kilometer aan veld-, kerk- en andere buurtwegen kunnen gaan.

Volgens de vzw Trage Wegen kwam het vonnis er nadat de gemeente Haaltert jarenlang weigerde haar taak als wegbeheerder uit te voeren, "zelfs nadat burgers dit herhaaldelijk aan de kaak stelden". Een dwangsom van 23.000 euro is aardig wat geld, maar Brusselman vindt niet dat het mensen op ideeën mag brengen. "Een juridische procedure moet de allerlaatste stap zijn, een stok achter de deur voor openbare besturen die halsstarrig weigeren", zegt hij. Er zijn trouwens mechanismen voorzien om te vermijden dat mensen er geld uit slaan. De procedure sleept jarenlang aan en de dwangsom wordt eerst op een geblokkeerde rekening gestort.

De vereniging tracht steeds de dialoog tussen burger en bestuur op gang te houden en benadrukt dat het niet hoeft uit te draaien op een juridisch gevecht. "Tientallen gemeenten in Vlaanderen maken op dit moment een inventaris van hun trage wegen en een actieplan. Zij kiezen ervoor om samen met hun inwoners werk te maken van kwalitatieve trage verbindingen. Tot grote tevredenheid van alle 'zachte' weggebruikers. Trage Wegen vzw verwijst naar het succes van www.dagvandetrageweg.be, waar gemeenten zelf het initiatief nemen om hun trage wegen in de kijker te zetten.

Herbekijk het fragment in het VRT-journaal.