Discussie statiegeld: dreigt PFOS-scenario voor microplastics?

Het Vlaams parlement organiseert dinsdag en woensdag hoorzittingen over het probleem van wegwerpplastics en de mogelijke invoering van statiegeld op drankverpakkingen.

Vlaams minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) noemde de invoering van statiegeld vorige week nog "onafwendbaar" nadat bleek dat de verpakkingssector de opgelegde doelstelling rond zwerfafval niet zal halen. In 2018 was afgesproken dat er tegen eind 2023 een daling zou zijn van 20 procent tegenover 2015, maar in de laatste OVAM-cijfers blijft de daling steken op 11 procent.

Bond Beter Leefmilieu (BBL) en Recycling Netwerk Benelux herhaalden dinsdag in de commissie hun pleidooi voor een statiegeldsysteem. Andere landen tonen aan dat zo'n systeem kan zorgen voor een inzamelpercentage van meer dan 90 procent. Fost Plus, dat de verpakkingssector vertegenwoordigt, denkt aan een digitaal systeem met het scannen van QR-codes. Maar over die piste zijn er volgens de milieuorganisaties nog veel vragen en onzekerheden. "Daar is nog onderzoek voor nodig tot 2025, terwijl je tegen dan perfect een statiegeldsysteem up and running kan hebben", zegt Rob Buurman van Recycle Netwerk.

Koeien slachtoffer

Landbouworganisaties ABS en Boerenbond scharen zich alvast achter de invoering van statiegeld op drankverpakkingen. Weggegooide blikjes belanden immers vaak in weides en grasvelden. Daar worden ze versnipperd wanneer de graskanten gemaaid worden en op die manier komen ze in het veevoeder terecht. Volgens Hendrik Vandamme (ABS) worden er elk jaar in Vlaanderen 6.000 koeien ziek door het eten van gesneden blikjes. Zowat 2.500 van die dieren sterven ook. De schade loopt tussen de 4,5 en 6 miljoen euro.

Volgens Pieter Verhelst van Boerenbond tonen de cijfers aan dat sensibilisering alleen niet werkt. "Sensibilisering blijft nodig, maar dat alleen is niet genoeg. Er is een doortastende aanpak nodig en daarbij kan statiegeld een rol spelen."

Microplastics maximaal weren

Volgens prof. Jana Asselman (UGent) moeten we maximaal vermijden dat microplastics in het milieu belanden. Uit onderzoek in onze waterlopen blijkt dat er zich niet meteen probleem stelt met het oppervlaktewater, maar dat de concentraties van bepaalde polymeren (polyethyleentereeftalaat of PET en polystyreen of PS) in het sediment van die waterlopen wél hoog liggen. En wanneer de Europese normen worden aangescherpt, zoals ze bijvoorbeeld voor PFOS op 10 jaar tijd met een factor 200 zijn verscherpt, dan krijg je helemaal een andere situatie. "Als je nog maar met de factor 10 verstrengt, kom je op veel plaatsen met grote risico's", aldus Asselman.

Bovendien, zo merkt Asselman op, kunnen de kleinste microplastics nog niet gemeten worden en zijn de gemeten waardes dus nog een "onderschatting". Nog een kanttekening: er bestaat nog geen bruikbare techniek om microplastics uit sediment te verwijderen. Slotsom volgens Asselman: "Als we microplastics willen vermijden en ons milieu en onszelf willen beschermen, moeten we maximaal vermijden dat die plastics in onze waterlopen en ons milieu terechtkomen".

Herbekijk de volledige hoorzitting van het Vlaams parlement: