"Dirty Dozen" en "Clean Fifteen": hoe vrij van gewasbeschermingsmiddelen zijn onze groenten en fruit?

De Environmental Working Group publiceert in Amerika jaarlijks twee voedingsmiddelenranglijsten. Op de ene lijst (Clean Fifteen) staan de groenten en fruit die de minste of geen residuen van gewasbeschermingsmiddelen bevatten en op de andere lijst (Dirty Dozen) staan de groente en fruitsoorten met de hoogste gehaltes aan bestrijdingsmiddelen. De organisatie zegt hiermee consumenten te willen helpen om hun blootstelling aan bestrijdingsmiddelen te verminderen.

De onderzoeksgegevens zijn gebaseerd op stalen van Amerikaanse producten. Meer dan 70 procent van de op conventionele wijze geteelde producten bevatten detecteerbare residuen van gewasbeschermingsmiddelen, stelt de Environmental Working Group. Op aardbeien werden de meeste residuen aangetroffen, gevolgd door spinazie, boerenkool, groene kool en mosterdblaadjes, nectarines, appelen, druiven, paprika's en Spaanse pepers, kersen, perziken, peren, selderij en tomaten. De meest ‘schone’ producten, die dus de lijst ‘Clean Fifteen’ aanvoerde waren avocado's en suikermaïs. Bijna 70 procent van de stalen van groenten en fruit van de ‘Clean Fifteen' bevatten geen detecteerbare residuen.

Wetenschappers, diëtisten en biologische en niet-biologische producenten uiten hevig kritiek op de lijsten. De evaluatiemethode zou niet deugen. Bovendien zou het verspreiden van deze lijsten een nadelig effect hebben op de gezondheid van consumenten. “Het niet-consumeren van bijvoorbeeld aardbeien en spinazie zou vele malen schadelijker zijn voor de gezondheid”, stelt professor in de toxicologie Alfred Bernard (UCLouvain) in een interview met de medische kennisinstelling Mediquality.

Wat is uw bezwaar tegen de onderzoeksmethodiek en de conclusies?

"Het sleutelwoord in deze studie is ‘detecteerbaar'. In wetenschappelijke taal wordt ‘detecteerbaar' gebruikt wanneer de sporen zo klein zijn dat ze niet ‘kwantificeerbaar' zijn. Dit betekent dat de gehalten zeer laag zijn, aangezien de detectie-instrumenten tegenwoordig zeer krachtig zijn. Dankzij de wetgeving en de controles op deze producten zijn wij eigenlijk veel minder blootgesteld dan in het verleden. Dit maakt deel uit van een zekere angstmarketing, waarvoor we op onze hoede moeten zijn."

Betekent dit dus niet dat we deze ‘Dirty Dozen' van ons bord moeten verbannen?

"Er wordt al meer dan 40 jaar beweerd dat de dagelijkse consumptie van 5 porties groenten en fruit per dag de incidentie van kanker en hart- en vaatziekten met 20 à 30 procent vermindert. Dit uiteraard onder gelijke omstandigheden, bij hetzelfde gedrag voor de andere aspecten die deze morbiditeit beïnvloeden. Dit effect is ongetwijfeld te danken aan de antioxidanten en andere essentiële elementen die groenten en fruit bevatten. Dat is onbetwistbaar. Daarom heeft het weinig zin een lijst van verdachte voedingsmiddelen te verspreiden die het publiek ervan zou kunnen weerhouden ze te eten."

Maar kunnen die sporen niet schadelijk zijn?

"Als dat het geval was, zouden ze in epidemiologische studies verschenen zijn. Dat is niet het geval. En bedenk dat het voordeel van groenten en fruit al meer dan 40 jaar bewezen is, toen er nog bijna geen controle was op pesticiden, waaronder de verschrikkelijke organochloorverbindingen. Het huidige voordeel moet dus nog groter zijn, maar dat moet nog geëvalueerd worden."

Biologische groenten en fruit zijn volgens de onderzoekers gezonder. Is dat zo?

"Voor zover ik weet, heeft geen enkele studie aangetoond dat de consumptie ervan enig voordeel oplevert ten opzichte van niet-biologische producten. Het voordeel is voor het milieu en de planeet, niet meteen voor de gezondheid. In dit soort studies wordt het beroepsrisico voor land- en tuinbouwers, die aan hoge dosissen worden blootgesteld door inademing, inslikken en zelfs huidcontact, verschoven naar het risico voor de bevolking in het algemeen. Zoiets mag niet, dat is misleidend."

Wat zou de motivatie kunnen zijn om het grote publiek bang te maken?

"Om die vraag te beantwoorden, moeten wij ons afvragen wie van deze desinformatie profiteert. Eerst de organisaties zelf, die zelf aan een betere marketing doen als zij gevaren, hoe illusoir ook, aan de kaak stellen dan als zij goed nieuws zien. Vervolgens moet het aanmoedigen om voor biologische producten te kiezen. Maar daarbij wordt vergeten dat de prijs van het boodschappenmandje sterk zal stijgen voor vrijwel geen effect op de gezondheid. De natuur verschaft ons antioxidanten en beschermende voedingsstoffen waarvan we zonder voorbehoud kunnen genieten. Sommige organisaties bestaan niet als zij niet over risico's communiceren. Dat is trouwens soms ook het geval voor agentschappen voor gezondheidsveiligheid die dat zien als een beter middel om hun bestaan te rechtvaardigen en hun resultaten te versterken. Een zuiver hart heeft geen geschiedenis... en voedingsmiddelen ook niet. De wetenschappelijke wereld moet eraan herinnerd worden wat wetenschap is wanneer agentschappen voor gezondheidsveiligheid afdwalen...