Den Boogerd: Innovatie in biologische hoogstamfruitteelt
ReportageDen Boogerd is gespecialiseerd in het aanplanten, beheren en uitbaten van authentieke hoogstamboomgaarden. Daarbij combineren ze een traditionele aanpak met een sterke focus op biodiversiteit. Dat leverde hen een nominatie op voor de BioVLAM 2025, de prijs voor innovatie in bio.
Het familiebedrijf uit het Limburgse Zelem heeft een passie voor biologisch geteelde hoogstamboomgaarden en wil de hoogstam opnieuw een vitale rol geven in het landschap én in de biosector.
Innovatie in hoogstam
Den Boogerd wordt gerund door Jan Gelders en Nia Ponsaerts, samen met hun zoon Maarten. Welke innovaties brengen zij in de hoogstamteelt? Jan Gelders: “Wij combineren onze eigen boomgaarden met boomgaarden die we in beheer nemen. Dat beheer ontstond toevallig, toen een eigenaar ons om hulp vroeg. Zo groeide het stap voor stap. Dankzij ons beheer krijgen deze boomgaarden weer waarde en verhogen we hun opbrengst. Daarnaast hebben we nieuwe resistente fruitrassen aangeplant, die onze klanten een uniek smakenpalet bieden. Kortom: wij zien het potentieel van de hoogstam weer volop.”
Momenteel beheren ze 41 plantages, samen goed voor 30 hectare. Nia Ponsaerts: “We hebben zo’n 12 hectare in eigendom, de rest beheren we via contracten. Belangrijkste voorwaarde is dat de eigenaars mee instappen in ons bioverhaal. Daar zijn we streng op.”
Diversiteit troef
De biologische aanpak laat de bomen zo natuurlijk mogelijk groeien. En doordat de boomgaarden verspreid liggen, kan late vorst, droogte of hitte nooit de volledige oogst treffen.
Zoon Maarten Gelders (43), bioloog van opleiding, koos bewust voor de fruitboomgaarden: “Bij biologische hoogstam kan je veel preventief werken. Snoeien is bijvoorbeeld cruciaal om schadelijke insecten weg te houden. Diversifiëren is ook belangrijk: niet alleen in variëteiten, maar ook in fruitsoorten naast elkaar. Als op één perceel de sterappeltjes door nachtvorst verloren gaan, kunnen andere percelen dat compenseren.”
Duurzaamheid is: alles gebruiken
De meer dan veertig plantages leveren vooral appels, maar ook peren, pruimen, kersen, kweeperen, mispels, bessen en walnoten. Het merendeel wordt verkocht, maar wat niet geschikt is voor de versmarkt gaat de diepvries in en wordt verwerkt tot sap of stroop. Van de walnoten wordt olie geperst. In 2024 produceerde Den Boogerd maar liefst 70.000 liter sap en 500 kilo stroop.
“We doen die verwerking niet zelf, maar besteden ze uit”, vertelt Nia. “Ook de reststromen worden benut: pulp van walnoten wordt verwerkt tot notenbloem, de schalen gebruiken we voor de opritten naar de boomgaarden. Hier gaat niets verloren.”
Hoogstam versus laagstam
Wat is eigenlijk het verschil tussen hoogstam en laagstam fruitteelt? “Hoogstam vraagt een heel andere bedrijfsvoering”, legt Maarten uit. “Bij laagstam staan er veel meer bomen per hectare en ligt de productie per boom hoger. Maar dat vraagt zware investeringen in machines en infrastructuur.”
Een hoogstamboomgaard vergt de eerste jaren veel onderhoud en snoei, met weinig opbrengst. Pas na zeven à acht jaar stijgt de oogst, terwijl het onderhoud afneemt. Maarten: “De bomen gaan tachtig tot honderd jaar mee. Uiteindelijk krijg je dus een mooie opbrengst.”
Een extra troef van de hoogstamteelt is dat hoogstambomen breder en dieper wortelen dan laagstam, daardoor zijn ze zelfredzamer in droge periodes.
Toch staat de hoogstamteelt onder druk: de voorbije twintig jaar verdween in Vlaanderen wekelijks één tot tweeënhalve hectare. VILT rapporteerde onlangs dat het totale areaal aan hoogstam in Vlaanderen is geslonken tot 3.840 hectare. Dit benadrukt het belang van het behoud van hoogstamboomgaarden.
Evenwicht
Den Boogerd kiest bewust voor fruitsoorten en boomvormen die weinig irrigatie of bemesting vragen. Hoogstamrassen zijn doorgaans resistent tegen ziektes, waardoor ingrepen minimaal blijven. “We zorgen voor een grote biodiversiteit in grassen, bloemen en kruiden in onze boomgaarden”, aldus Maarten. “Dat creëert een natuurlijk evenwicht tussen plaagsoorten en hun predatoren. Ook schapen spelen daarin een rol: onze kudde van 150 dieren begraast de percelen en draagt bij aan biodiversiteit.”
Daarnaast is bestuiving cruciaal. Den Boogerd werkt samen met imkers en creëert nestplaatsen voor bijen en hommels. In 2024 leverde dat de titel Meest Bijvriendelijke Boomgaard op, uitgereikt door Bioforum.
Robuust en rendabel
De biologische aanpak van Den Boogerd toont aan dat hoogstamfruitteelt zowel ecologisch robuust als economisch rendabel kan zijn. Daarmee illustreren ze dat deze teeltvorm ook vandaag zijn waarde behoudt.
De BioVLAM zet elk jaar inspirerende ondernemers in de biologische landbouw in de kijker. Stemmen kan via deze link.
De laureaat van de BioVLAM 2025 wordt eind september 2025 bekendgemaakt.
Bron: Alles over Bio
Beeld: VLAM
