Demir zet deur dan toch op kier voor statiegeld

Tijdens de nieuwe talkshow met Gert Verhulst zwengelde Demir het debat rond statiegeld opnieuw aan. Terwijl ze in het verleden vaak op de rem ging staan als het ging over de invoering ervan, lijkt ze nu toch een bocht te maken. De minister verwees naar de afspraak van haar voorgangster Joke Schauvliege met de afvalsector om het zwerfafval met 20 procent te verminderen. In het Vlaams regeerakkoord stond dat de beslissing over een vorm van statiegeld pas eind 2023 zou genomen worden, maar ze wil nog dit jaar knopen doorhakken. "We hebben het dossier de afgelopen maanden al voorbereid", aldus nog Demir, die nog opmerkte dat 14 landen vandaag reeds statiegeld hebben op blik en plastic.

Drankverpakkingen maken zo'n 40 procent van het volume uit van het Vlaams zwerfvuil. Met statiegeld zal er substantieel minder afval in de natuur en waterlopen terechtkomen. Dat betekent: minder opruimkosten voor de gemeenten, minder koeien die blikjes opeten en meer hergebruik van plastic en metaal.

De omgevingsminister temperde dinsdag wel meteen al de verwachtingen dat het statiegeld er snel zal komen. Er zijn immers verschillende systemen en het systeem van de Blauwe Zak werkt goed, "vooral voor de grote plastic flessen, die zie je vandaag nauwelijks tussen het zwerfvuil".

Daarnaast is een akkoord met de andere gewesten wenselijk. "We moeten nog overleggen met Wallonië en Brussel", omdat een systeem in Vlaanderen alleen niet werkbaar zou zijn. Daarom vermoedt ze dat het statiegeld "in het beste geval in 2025 een feit zal zijn".

Eerder op de dag reageerde de Statiegeldalliantie al voorzichtig positief op de aankondiging van de woordvoerster van de minister in Gazet van Antwerpen: "De Statiegeldalliantie reageert voorzichtig positief op de aankondiging dat de Vlaamse regering nog dit jaar beslist over de invoering van statiegeld op blikjes en plastic flessen", luidde het in een mededeling.

"Meer nodig om duurzame gedragsverandering te realiseren"

In de discussie over statiegeld op blikjes en plastic flessen zal er meer nodig zijn om een duurzame gedragsverandering te realiseren, stelt Fost Plus. "Zwerfvuil is een doorn in ieders oog, inclusief dat van de bedrijven die hun verpakkingen op straat en in de natuur terugvinden. Het is duidelijk dat ondanks de vele inspanningen die vandaag al geleverd worden, we vooralsnog het zwerfvuil onvoldoende onder controle krijgen. Er zal meer nodig zijn om een duurzame gedragsverandering te realiseren", benadrukt de vzw die betaald wordt door het bedrijfsleven.

Samen met Fevia en Comeos heeft Fost Plus een voorstel op tafel gelegd bij de bevoegde ministers in de drie gewesten met een geïntegreerd plan om de strijd aan te gaan tegen zwerfvuil. Het voorstel bestaat uit een aantal complementaire pijlers. De blauwe zak blijft de hoeksteen en preventie van verpakkingen is cruciaal.

Beleid blijft volgens Fost Plus een overheidstaak, maar door Fost Plus een coördinerende rol te geven, als uniek (en gekend) aanspreekpunt voor bedrijven, gewesten en lokale besturen, worden er volgens de organisatie schaalvoordelen gecreëerd.

Fost Plus onderzoekt hoe met digitaal statiegeld op een flexibele, innovatieve manier nog meer drankverpakkingen kunnen ingezameld worden.

Oppositie hoopt nu op snelle invoering statiegeld

Oppositiepartijen Vooruit en Groen reageren tevreden op het nieuws. Vlaams parlementslid Steve Vandenberghe (Vooruit), die ook burgemeester is van Bredene, herinnert eraan dat afgelopen zomer in zijn gemeente met succes een proefproject liep met statiegeld. "Ik hoop dat het systeem nu snel over heel Vlaanderen uitgerold wordt." Hij benadrukt de voordelen van het systeem: minder zwerfafval, besparingen voor lokale besturen op schoonmaakkosten, minder dierenleed, betere recycling en beter voor het klimaat. "Na vijf jaar ziet de Vlaamse regering dat in."

Groen-parlementslid Mieke Schauvliege is tevreden dat de regering-Jambon "eindelijk" in actie schiet. Zij gelooft dat een goed systeem het zwerfvuil in onze natuur met 40 procent kan terugdringen. In tal van andere landen wordt er al gewerkt met een statiegeldsysteem. Of ze succesvol zijn, hangt af van de randvoorwaarden, aldus de groene politica.

Het is volgens haar dus belangrijk dat de minister meteen "doorpakt". "Statiegeld werkt alleen als het de consument zo makkelijk mogelijk gemaakt wordt om lege flesjes terug binnen te brengen in verkooppunten en als de flesjes en blikjes genoeg waarde krijgen. Ik kijk uit naar het voorstel van minister Demir en hoop dat zij de lat voor zichzelf hoog zal leggen", aldus Schauvliege.

BBL en Statiegeldalliantie vragen snel een goed systeem

Uit de hoek van milieuorganisatie Bond Beter Leefmilieu en de Statiegeldalliantie klinkt een positieve reactie.  "Nu komt het erop aan om door te pakken en snel een goed statiegeldsysteem te ontwikkelen. Als we dit met z'n allen goed aanpakken, krijgen we meer terug dan enkel die tien cent statiegeld. Een overwinning voor de natuur", vindt Bond Beter Leefmilieu.

De Statiegeldalliantie moedigt de Vlaamse regering aan om de goede praktijken van de Noorse en Duitse statiegeldsystemen over te nemen. "Deze landen halen zeer hoge inzamelcijfers tegen lage systeemkosten. In Duitsland is dankzij statiegeld de aanwezigheid van blikjes in het zwerfvuil gekelderd naar slechts 0,03 procent van het zwerfvuil", stelt de organisatie.

Ook Bond Beter Leefmilieu wijst erop dat samenwerking met de andere gewesten "cruciaal" zal zijn. Statiegeld is al opgenomen in de Waalse en Brusselse regeerakkoorden. "Dat statiegeld resultaten oplevert, zie je in de rest van Europa, maar ook in Bredene. Meer dan 80 procent van de blikjes en flesjes werden teruggebracht. België kan zich aansluiten bij de veertien Europese landen die statiegeld al ingevoerd hebben om deze resultaten te halen."

“Ondernemers moeten niet opdraaien voor wangedrag”

Buurtsuper.be, de Unizo-organisatie van speciaalzaken en zelfstandige supermarkten, reageert dan weer bezorgd op het voorstel van Demir en vraagt een overleg. "De inspanningen die in dit verband van ondernemers worden gevraagd, moeten in verhouding staan tot hun verantwoordelijkheid. Het kan niet zijn dat zij moeten opdraaien voor het wangedrag van enkele hardleerse sluikstorters", aldus de organisatie.

De aankoop van een terugnametoestel kost gemiddeld 23.000 euro. "Winkeliers kunnen dit bedrag afschrijven waardoor de kosten op bijna 4.000 euro per jaar komen. Maar dan zijn er nog de personeelskosten (sorteren, onderhoud en interventies) en de verkoopruimte die opgeofferd moet worden voor de installatie van het toestel. Alles bij elkaar loopt het prijskaartje gauw op tot 40.000 euro per jaar. Ook de extra last die de gezinnen, die nu braaf sorteren in de inmiddels gekende en succesvolle blauwe zak, moeten dragen is groot."

Buurtsuper.be oppert andere mogelijkheden, zoals een inzameling via de recyclageparken of installaties bij winkeliers die worden gefinancierd door de overheden.