Commissie Landbouw eensgezind over bestemming landbouwgrond

Het aanbod aan landbouwgrond neemt af terwijl de vraag stijgt. Daardoor swingen de prijzen van landbouwgrond de pan uit. “Lokaal geproduceerd voedsel is een basisbehoefte van strategisch belang, dat heeft de coronacrisis eens te meer getoond”, zegt minister Crevits. “Betaalbare grond is de evidente eerste vereiste. Daarvoor wil ik net die pachtwetgeving hervormen.”

Volgens Crevits is de essentie van de grondenproblematiek het feit dat de vraag groter is dan het aanbod. Dat maakt van ons land een buitenbeentje binnen Europa. “Heel wat EU-lidstaten kampen met grondverlating, omdat niemand nog geïnteresseerd is om een grond te gebruiken. Bij ons zie je net het omgekeerde gebeuren”, aldus Crevits. “Voor elke vierkante meter grond zijn er heel wat kandidaten en de vraag neemt alleen maar toe terwijl het aanbod daalt. De voorbije 25 jaar werd in totaal 23.800 hectare landbouwgrond planologisch herbestemd naar onder andere natuur, industrie en wonen. Hoewel daar geen allesomvattende cijfers over bestaan, zien we allemaal rondom ons dat ook niet-vergunningsplichtige zonevreemde activiteiten op landbouwgronden toenemen.”

Nochtans is het uitgangspunt van een goede ruimtelijke ordening dat dat het werkelijke gebruik van een perceel overeenstemt met de planologische bestemming. Tegenover functiewijzigingen, waarvoor een vergunning nodig is, staan overheden meestal terughoudend als het niet om professionele landbouwactiviteiten gaat. “Dat remt de verdere toename van zonevreemde activiteiten in landbouwgebied af”, zegt Crevits. “Maar zonevreemde activiteiten waarvoor geen vergunningen nodig zijn, worden daardoor niet gevat. Dat maakt centrale overheidssturing minder evident.”

De handvatten op vlak van planologische processen en vergunningenbeleid zitten ingebed in het Vlaams Omgevingsbeleid waarvoor minister Zuhal Demir (N-VA) bevoegd is. “Uiteraard verleen ik alle medewerking om nadelige effecten weg te werken in een geliberaliseerde grondenmarkt”, aldus Crevits. “Het eerste waarover men je aanspreekt, is de strijd voor de grond en ook de seizoenspacht die op steeds meer plaatsen ontstaat, waardoor je geen duurzaam gebruik hebt van de grond. Dat zijn zaken waar ik met de pachtwetgeving zou moeten proberen iets aan te doen.”

Brengt een hervormde pachtwet soelaas?

Al in de vorige legislatuur was het de doelstelling om de pachtwet te hervormen, maar de regering beet toen de tanden stuk op het dossier. Ook de huidige regering heeft een herziening van de pachtwet opgenomen in het regeerakkoord. “We brengen die mogelijkheden in kaart maar dat is één van de moeilijkste hervormingen die voor mij ligt in mijn bevoegdheden”, zegt Crevits.

Volgens Coudyser brengt de huidige pachtwetgeving de landbouwers veel schade toe. “De lage pachttarieven komen als een boemerang terug in het gezicht van de landbouwers, want landeigenaars kunnen door de pachtwetgeving de pacht niet opzeggen”, zegt ze. “Ze voelen zich geen echte eigenaar meer van hun grond. Ze hebben ook lage rendementen en daardoor zijn ze zeer terughoudend voor pachtformules.”

Voor Bart Dochy, partijgenoot van Crevits en voorzitter van de Landbouwcommissie, moet de pachtprijs geen reflectie zijn van het rendement van de grondprijzen. “De pachtprijscommissie vertrekt vanuit de rentabiliteit van de landbouwgrond en kijkt wat voor de landbouwer betaalbaar is om die grond op een economisch rendabele manier te gebruiken. Grond is een belegging en mensen die gronden kopen, doen dat uit speculatieve overwegingen. De jongste twintig jaar is de prijs van de grond verdubbeld. Als je daarnaast het rendement wil van de pacht die wordt betaald door de landbouwer, dan heb je nog een extra element om de prijzen van de grond verder op te trekken. Het is belangrijk dat we een systeem hebben om ervoor te kunnen zorgen dat de prijzen binnen een redelijke vork blijven, zodat het voor de landbouwer haalbaar en betaalbaar is om groenten en vruchten te telen op die grond en in die zin een zekere rentabiliteit te hebben.”

Zoektocht naar nieuwe instrumenten

De hervorming van de pachtwet broodnodig, maar zal geen wondermiddel zijn om de grondenproblematiek op te lossen. In het regeerakkoord staat dat er ook andere instrumenten zullen onderzocht worden om grond ter beschikking te stellen, onder meer van fiscale aard. “We stimuleren boeren verder ook om samen gronden aan te kopen, maar ik stel vast dat men zich niet zo gemakkelijk verenigt”, stelt Crevits.

Coudyser verwees ook onder meer naar het SAFER-systeem in Frankrijk en Wallonië waar een onderscheid gemaakt wordt tussen landbouwgrond en grond voor andere doelstellingen. Door de landbouwvastgoedmarkt sterk te reguleren, zijn de prijzen er opvallend lager dan in de omliggende landen. “Ik zeg niet dat we die voorbeelden onmiddellijk moeten volgen, maar we moeten toch eens kijken naar dat systeem en nagaan of het een oplossing zou kunnen bieden voor de Vlaamse problematiek.”