Eén op vijf bijenvolken al vóór de winter verdwenen door Aziatische hoornaars, helft van de imkers wil stoppen

Traditioneel treedt wintersterfte pas vanaf december op. Die lag vroeger rond tien procent, maar de afgelopen 40 jaar steeg ze naar 25 à 30 procent door de varroamijt. Sterfte vóór december wijst volgens VBI vaak op andere factoren, zoals een verminderd voedselaanbod of pesticiden. De enquête toont duidelijk dat de Aziatische hoornaar een grote rol speelt bij de huidige verliezen: meer dan één op de vijf bijenvolken is al vóór 1 december verdwenen.

“De verliezen zijn zeer zorgwekkend”, zegt VBI-voorzitter René De Backer. “Uiteindelijk is de wintersterfte nog niet gestart en we zien nu al dat 22 procent van de volkeren weg zijn. De overblijvende volken zullen waarschijnlijk verzwakt de winter ingaan, waardoor het definitieve verlies nog hoger kan uitvallen. Het staat vast dat de Aziatische hoornaar dit jaar een zware impact op de bijenvolken en de imkers heeft veroorzaakt.”

Zware klappen bij hobby-imkers

De impact verschilt sterk per type imker. Bij hobby-imkers met minder dan zes kolonies (41% van de populatie) verdween 29 procent van de volken. Bij 15 procent van de imkers zijn zelfs alle of bijna alle kasten leeg. In deze categorie geeft 55 procent van de imkers aan om minstens te overwegen om te stoppen. Bij de grotere hobby-imkers (52% van de populatie) ligt het verlies op 20 procent, maar ook daar denkt 42 procent eraan te stoppen.

“Imkers investeren vaak duizenden euro’s in hun volken. Als je dan ziet dat ondanks alle inspanningen bijenvolken sterven door de Aziatische hoornaar, dan is dat niet bevorderlijk om door te gaan”, aldus De Backer.

Professionele imkers: hoge verliezen bij grote bedrijven

Professionele imkers (7% van de populatie) verliezen gemiddeld 23 procent van hun volken. Bij imkers met meer dan 100 volken ligt het verlies echter op 34 procent, het hoogste van alle categorieën. “Wij dachten dat het groeperen van kasten de druk van de Aziatische hoornaar zou spreiden, maar deze cijfers tonen dat het geen oplossing is”, zegt De Backer.

VBI wijst erop dat dit patroon overeenkomt met wat al eerder in Frankrijk werd gezien, waar de Aziatische hoornaar al 20 jaar actief is en grote imkerijen soms volledig leegrooft.

Bestuiving in het gedrang

Het feit dat bijna de helft van de imkers overweegt te stoppen kan op termijn ernstige gevolgen hebben voor de bestuiving in Vlaanderen. De Backer waarschuwt: “Je wordt ermee geconfronteerd op het moment dat het te laat is: op het moment dus dat er te weinig bestuiving is. Dit is geen utopie: in bepaalde regio’s in China moeten mensen met borsteltjes fruitbomen bestuiven.”

Beleidsaanpak versnipperd en onvoldoende

Volgens VBI zitten in sommige regio’s van Noordwest-Spanje tot 22 hoornaarnesten per vierkante kilometer, een niveau waarop imkerij vrijwel onmogelijk wordt. Vlaanderen zit momenteel met één à twee nesten per vierkante kilometer, al voorbij de drempel die VBI als veilig beschouwt. Volgens De Backer is het duidelijk: “We geraken er nooit meer van af. Dat is een absolute zekerheid. Maar we moeten de Aziatische hoornaar wel beheersbaar houden.”

De Backer pleit voor meer eensgezindheid tussen de verschillende overheden, vooral rond de voorjaarsvangst van jonge koninginnen, dé methode die in Frankrijk als effectief wordt beschouwd. Een rondzendbrief van het Agentschap Natuur en Bos in december 2024 raadde gemeenten echter af om hierop in te zetten, wat volgens VBI leidde tot minder preventieve acties.

Daarnaast vraagt VBI een wetenschappelijke studie naar de effectiviteit van bestrijdingsmethoden, van traditionele vallen tot elektrische vanginstallaties. Veel imkers investeren nu op eigen houtje, zonder duidelijk zicht op wat écht werkt.