Zonder geld, geen duurzaamheid: Studie WUR benadrukt belang financieringsmaatregelen

Hoewel de studie de Nederlandse situatie onder de loep nam, klinken de uitdagingen in Vlaanderen bekend in de oren. In Nederland worden de financieringsmaatregelen voor een duurzame omschakeling vooral benut voor een klein aantal koplopers en pioniers. De ‘trendzetters’, om ze zo te noemen. De onderzoekers geloven dat deze pioniersbedrijven als inspiratie kunnen dienen voor andere ondernemers, maar de grote duurzame omschakeling zal uitblijven zolang de twee belangrijkste belemmeringen niet worden opgelost: onvoldoende marge op producten om de kosten van verduurzaming te dekken, en onvoldoende zekerheid over toekomstig beleid en regelgeving.

“Omschakelen naar duurzamere vormen van landbouw brengt verschillende uitdagingen voor de ondernemer met zich mee”, concluderen de onderzoekers van WUR. “In de meeste gevallen vraagt dit om flinke investeringen. Financieringsregelingen die door de overheid gesteund worden, kunnen ondernemers helpen om de financiering rond te krijgen en/of zorgen voor betere voorwaarden bij een lening van de bank. Voor de ondernemer wordt omschakeling hierdoor mogelijk of makkelijker.”

Willen versus kunnen

Het is geen toeval dat slechts een select aantal bedrijven zich waagt aan een duurzame switch. "Omschakelen als ingrijpende verandering in de bedrijfsvoering binnen een relatief kort tijdsbestek, sluit niet goed aan bij de praktijk van veel ondernemers”, luidt het onderzoek. “De meesten geven de voorkeur aan stapsgewijze veranderingen en daarmee ook aan investeringen in het bedrijf.”

“Onze respondenten geven unaniem aan dat of een ondernemer wil omschakelen de belangrijkste factor is”, klinkt het nog. “De overwegingen daarachter zijn zeer persoonlijk, vaak is het ook een kwestie van een ‘ondernemend type zijn’. Het willen kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld gebeurtenissen in de levensloop, zoals een bedrijfsovername, nieuwe kennis en inzichten of verandering in wetgeving. Willen staat hierbij in een sterke wisselwerking met kunnen. Bijvoorbeeld, een agrariër die wil omschakelen maar vervolgens niet verwacht de nodige inkomsten te kunnen genereren om de investeringen voor de omschakeling te kunnen dekken, gaat uiteindelijk niet door met de omschakeling.

Wanneer een ondernemer wel kan maar niet wil omschakelen, is de vaakst opgegeven reden onzekerheid over de toekomstvisie van het beleid.”

Twijfelende banken

Geld is ook de belangrijkste factor in het ‘kunnen’. Niet alle banken staan immers te springen om landbouwers bij te staan in hun duurzame omschakeling. Volgens de onderzoekers zijn financieringsregelingen dus van belang om banken over de streep te helpen. Want als de boer financiële steun krijgt, heeft ook de bank meer zekerheid om de lening terugbetaald te zien.

Maar geld is niet de enige hindernis. “Ontbrekende of onzekere gegevens voor de risicobeoordeling van een bedrijfsplan kunnen nadelig zijn voor de ondernemer”, schrijven de onderzoekers. “Hoe minder ervaring met een bedrijfsmodel een bank heeft, hoe groter de kans op nadelen voor de ondernemer.”

Toekomstvisie gezocht

Hoewel de financieringsmaatregelen momenteel vooral worden benut door een select aantal pioniers, benadrukt WUR dat hun ervaringen van belang kunnen zijn voor de rest van de sector. Als deze boeren hun inzet op duurzaamheid loont, dan zal de rest van de sector snel volgen. Ze zullen van deze pioniers leren wat werkt, en wat niet. Maar loopt het faliekant mis, dan zal ook de rest van de sector aarzelen om te volgen. Een grondige financieringsregeling én een duidelijke toekomstvisie vanuit het beleid zijn volgens de onderzoekers dus van groot belang, willen we de duurzame revolutie in de landbouw ontketenen.