"Succes Chinese hervormingen hangt af van toezicht"
nieuwsSinds Hu Jintao en Wen Jiabao als respectievelijke president en premier het roer dik vijf jaar geleden overnamen, hebben ze in haast elke toespraak gesproken over de 'harmonieuze maatschappij' en het 'socialistische platteland'. Daar moet onder verstaan worden dat er een dringende nood is om de kloof tussen stad en platteland te dichten.
Dat is geen luxe als je bedenkt dat een in de maoïstische tijd behoorlijk egalitaire maatschappij zijn gini-coëfficiënt in de decennia sinds 1978 zag klimmen van 0,18 in 1978 tot 0,473 in 2005. Ter vergelijking: de gini-coëfficient (die in stijgende orde de welvaartskloof aangeeft in een waarde tussen 0 en 1) voor een land als India bedraagt 0,364. Een ander voorbeeld: tegen 2003 beschikten de vierhonderd rijkste individuen in China al over drie keer zoveel geld - 30,11 miljard euro - als het bruto binnenlands product van de arme, rurale provincie Guizhou, die 39 miljoen zielen telt.
Als China's leiders op de plenaire zitting van de Communistische Partij afgelopen weekend dus beslissen dat ze de welvaartskloof willen dichten en tegen 2020 voor een verdubbeling van het rurale inkomen willen zorgen, is dat geen dag te vroeg. Concreet hebben ze beslist om het contractueel vastgelegde vruchtgebruik van de grond nu verhandelbaar te maken, zij het dat niet duidelijk is vanaf wanneer.
Het zit zo: sinds 1978 geldt een familieresponsabiliseringssysteem. De volkscommunes, die alle gronden beheerden, werden toen ontbonden en families kregen een dertigjarig contract voor het vruchtgebruik van hun gronden. Dat contract konden ze evenwel niet verhandelen en de grond bleef, en blijft ook nu nog, in handen van de lokale overheden. De nieuwe wet bepaalt dat de verkoop van dat vruchtgebruik nu wel mogelijk wordt, wat betekent dat boeren de opbrengst als garantie voor leningen kunnen gebruiken bij het opzetten van een eigen zaak, terwijl ze nu grotendeels van enige toegang tot krediet zijn verstoken.
Bovendien zouden er zich zo grotere percelen kunnen vormen, wat de concurrentie op de wereldmarkt inzake landbouwproducten ietwat makkelijker zou moeten maken voor Chinese boeren. Alleen bleek het systeem in de praktijk helemaal niet te werken zoals dat in 1978 werd gestipuleerd. Onderzoek van onder meer Maélys de la Rupelle geeft aan dat er vaak geen dertigjarig contract is.
In vier op de tien gevallen hebben de lokale autoriteiten tussen 1998 en 2002 nog een herverdeling van alle landbouwgronden doorgevoerd en als je daar de hertoewijziging van een deel van de percelen in een bepaald dorp bij telt, kom je zelfs op meer dan 60 procent. Op tal van plaatsen gebeurt dat herverkavelen zelfs jaarlijks en de criteria ervoor zijn arbitrair.
Een en ander, zo wijst ander onderzoek uit, betekent overigens dat de boeren niet geneigd zijn om veel investeringen op lange termijn te doen: waarom in meststof investeren als je niet weet of je deze grond volgend jaar nog wel kunt bewerken. Bovendien geeft de la Rupelles onderzoek aan dat veel boeren die als rurale migrant in de stad werken, holderdebolder naar huis terug moeten keren omdat er een nieuwe toewijziging wordt doorgevoerd.
In onstabiele gebieden werkt de rurale migrant aldus gemiddeld 280 dagen vooraleer zich huiswaarts te haasten. Maakt hij of zij zich geen zorgen, dan is dat jaarlijks doorgaans 50 dagen langer. De la Rupelle vindt de nieuwe maatregelen "zeer positief, onder meer omdat er eindelijk werk zal moeten worden gemaakt van het verstrekken van contracten aan álle gezinnen, hoe kunnen ze die straks anders verhandelen? Met andere woorden: misschien leiden de nieuwe beleidslijnen tot een werkelijke uitvoering van de vorige. Maar ook daar zal het toezicht op de naleving van erg groot belang zijn. Indien correct doorgevoerd, zou dit evenwel een groot verschil kunnen maken in de levens van 800 miljoen mensen".
De in Parijs opgebelde onderzoekster acht het waarschijnlijk dat de maatregelen zijn ingegeven door de boerenlandrechtenbeweging die "vooral in de noordoostelijke provincie Heilongjiang een grote aanhang heeft gekregen sinds begin dit jaar. Meer dan 40.000 mensen signeerden er een petitie voor landprivatisering, waarmee een einde zou moeten worden gemaakt aan de confiscatie van gronden door lokale overheden, waarna die de percelen aan ondernemers verkopen en de winsten in de eigen zak stoppen. Een contractverhandelingssysteem zou dat onmogelijk maken".
Toch niet beter privatiseren? "Een ogenblikkelijke, radicale privatisering van de grond zou vooral de allerarmsten niet ten goede komen, vooral niet in een systeem waarin er weinig instrumenten zijn die burgers kunnen aangrijpen om hun rechten te verdedigen. Deze graduele aanpak is, denk ik, toch beter".(KS)
Bron: De Morgen
