Stemming op meststoffenmarkt helemaal gekeerd

Na een lange hausse is de landbouwzeepbel bij beleggers sinds deze zomer uiteengespat. Vooral de meststoffabrikanten delen in de klappen. BASF Antwerpen gaf vorige woensdag nog aan dat de meststoffenmarkt de jongste weken volledig opgedroogd is. "De kunstmest zit niet langer aan het feest, maar op lange termijn zal de vraag en ook de prijs wel op een redelijk niveau blijven", menen de analisten van Rabobank. Zij konden voor hun studie een beroep doen op de landbouwdatabank van de bankgroep, die ontstond als een landbouwcoöperatieve.

De productie van kunstmeststoffen kende decennialang een zware crisis door een inkrimpende markt, dalende prijzen en goedkope landbouwproducten. Tussen 1975 en 2005 groeide de vraag naar meststoffen wereldwijd slechts met 2 procent per jaar. Een consolidatie deed zich voor en het aantal spelers kromp zienderogen. Sinds 2005 kruipt de sector uit het dal dankzij de wereldwijde landbouwhype en de stijging van de voedselprijzen. De prijzen voor meststoffen schoten de hoogte in door de combinatie van aanbodschaarste en een fors stijgende vraag. Dat kwam de producenten goed uit, want ook de kostprijs voor de aanmaak van de drie soorten meststoffen was fors gestegen.

Stikstof wordt gemaakt van ammoniak en die productie is erg energie-intensief. De schaarse fosfaatmijnen in de wereld dreigen uitgeput te geraken, zodat ook de fosfaatertsen veel duurder werden. Voor kalium worden al decennialang geen nieuwe zoutmijnen, meer ontgonnen. De toenemende vraag stuitte voor alle drie de elementen op een beperkt aanbod met ongeziene prijsstijgingen tot gevolg. Voor de boeren in Europa is de prijs voor vrijwel alle soorten kunstmeststoffen het laatste jaar meer dan verdubbeld. Beleggers, die de sector decennialang negeerden, liepen plots storm voor de meststoffenproducenten: de koers van de Canadese wereldmarktleider Potash vertienvoudigde tussen midden 2006 en midden 2008, bij het Noorse Yara en het Duitse Kali & Salz was er een verzesvoudiging. Zelfs het Belgische Rosier ging op de beurs maal vijf.

De prijs voor kaliummeststof in Europa vertienvoudigde in vijf jaar tot 900 dollar per ton. De kaliumproducenten proberen nu die hoge prijs te handhaven en wijzen op de beperkte voorraden van exploiteerbare kalium in de wereld. Bovendien duurt het minstens vijf jaar eer een kaliumfabriek operationeel is. De wereldproductie van kaliumoxide of 'potash' bedroeg 57,8 miljoen ton in 2007. De productie concentreert zich vooral in Canada, met een derde van de wereldproductie, en Rusland, met bijna een kwart.

In hartje Duitsland rond Kassel baat het Duitse bedrijf Kali + Salz de enige kaliummijnen in Europa uit. K + S is goed voor 12 procent van de wereldmarkt met een productie van 6,7 miljoen ton kaliumoxide in 2007. Daarvoor delft het bedrijf jaarlijks 39 miljoen ton ruw steenzout onder de grond per jaar. Een deel van die grondstof wordt ook tot andere meststoffen omgezet, zoals magnesiumsulfaat. De vraag en de extreem hoge prijzen tot de herfst dit jaar zullen K + S dit jaar een bedrijfskasstroom van 1,4 miljard euro opleveren, het viervoudige van in 2007.

Maar de trend is gekeerd. De landbouwers aarzelen om tegen de achtergrond van de financiële crisis massaal meststoffen in te kopen. Om de prijs op peil te houden, besloot K + S dit kwartaal 400.000 ton minder steenzout boven te halen, de grondstof voor kaliumoxide. Tegelijk doet het bedrijf een oproep aan de Europese boeren om toch kaliummeststoffen in te kopen. De groothandel en de verwerkers van het basisproduct hebben immers nu al duur ingekocht. Zij worden het slachtoffer van de prijsdaling en blijven met voorraden en hoge verliezen achter.

"Op langere termijn hebben we minder vrees dat de prijs sterk naar beneden zal gaan", zegt Ernst Andres, directeur van K+ S. De sector verwacht dat de vraag naar kaliummeststoffen met 3 tot 5 procent per jaar zal stijgen. Rabobank becijferde het groeiritme voor kalium op 3,2 procent de volgende jaren. K + S koestert de ambitie om binnen 5 tot 7 jaar een nieuwe kaliumfabriek te bouwen nabij Rosleben in Duitsland, een project van 600 miljoen euro. Voor een bedrijf met een omzet van 3,34 miljard euro in 2007 is dat heel veel. Bovendien is K + S door de deelstaten Hessen en Thüringen verplicht tot een milieusaneringsprogramma van 360 miljoen euro.

De prijshausse de afgelopen vijf jaar heeft K + S in september dit jaar wel in de Duitse DAX-index gebracht, in plaats van reisgroep TUI. De financiële crisis heeft de beurskapitalisatie sindsdien gehalveerd tot 6 miljard euro. Ook andere bedrijven in Europa profiteerden van de kunstmesthausse, zoals Tessenderlo, DSM en Rosier in de Benelux. Bij Tessenderlo zal kalium- en ammoniumsulfaat dit jaar 20 procent van de omzet uitmaken. Bij het Nederlandse DSM zijn die meststoffen goed voor 7 procent van de omzet, verwacht Rabobank.

De huidige prijsdaling zal in 2009 zware gevolgen hebben op de winst van Tessenderlo Chemie, aldus Rabo. Bij DSM maakt de meststoffenafdeling DSM Agri alvast dit jaar het goede weer in de bedrijfsresultaten. Toch blijft de directie bij haar voornemen om DSM Agri af te stoten, omdat het niet past in de huidige kernactiviteiten.(KS)