Rendac kan ophaling dode dieren door blauwtong amper bijbenen, sector vraagt compensatie

Sinds de uitbraak van het blauwtongvirus in juli draait Rendac, dat in opdracht van de overheid kadavers ophaalt, overuren. Per week haalt het bedrijf in heel België nu 6.500 dieren op die aan de ziekte zijn gestorven. “In normale weken halen we 1.000 schapenkadavers op en 2.500 runderkadavers. Dat zijn er nu een kleine 5.000 voor beide diersoorten. Het zijn gigantische aantallen”, vertelt Rendac België-verantwoordelijke Sebastian Feyten.

Feyten geeft aan dat de piek vooral tot logistieke problemen leidt. “Qua verwerking hebben we geen problemen. Het is vooral logistiek erg zwaar.” Dat wijt hij onder andere aan het grote aantal individuele meldingen. “Bij uitbraken van bijvoorbeeld vogelgriep waarbij een hele stal ontruimd moet worden, is de afhaling logistiek makkelijker in te plannen. In dit geval gaat het om veel individuele gevallen van professionele veehouders en ook hobbyboeren.”

Om de geëxplodeerde vraag in te vullen, heeft Rendac onder andere besloten het aantal werkdagen te verhogen van vijf naar zes en ook intern zijn er mensen doorgeschoven naar de dienst kadaverophaling- en verwerking. “Zo worden onze chauffeurs die bevoegd zijn om met speciale vrachtwagens (lekvrije en geurdichte vrachtwagens voorzien van een kraan om de kadavers op te tillen, red.) te rijden, maximaal ingezet”, vertelt Feyten die aangeeft dat men om de “laadplaats” ook vaak tegen onverwachte omstandigheden aanloopt. “Vooral bij niet-professionele landbouwers is het vaak moeilijk om het kadaver te vinden, terwijl in andere gevallen de chauffeur vier kadavers aantreft terwijl er maar één is aangegeven.”

Afhalen in twee werkdagen

Door alle genomen noodmaatregelen slaagt Rendac er naar eigen zeggen in zo goed als alle kadavers binnen de twee werkdagen na melding op te halen. Nadien worden de kadavers verwerkt in de Rendac-fabriek in Denderleeuw. “Het vet van de dode dieren wordt gebruikt voor biobrandstof, zoals biodiesel, terwijl het vlees verwerkt wordt tot proteïnepoeder. Dat wordt onder andere gebruikt als brandstof in cementovens”, vertelt Feyten.

Twijfels over vaccin

Van Ransbeke heeft een kudde van 800 schapen en zet de dieren in voor natuurbegrazing. Sinds vorige week verkeert hij in het oog van de storm. “Wij hebben inmiddels al 91 sterfgevallen en dat aantal zal de komende tijd verder oplopen.” De Oost-Vlaming moet machteloos toezien hoe zijn dieren afzien en maakt overuren met het behandelen en ophalen van zieke dieren. “Ik ben al sinds lang van 6u tot 23u in de weer door de gevolgen van het blauwtongvirus”, aldus de schapenboer die weinig vertrouwen heeft in de werking van de vaccins die sinds juni beschikbaar is in België. “Wij hebben al onze dieren gevaccineerd, maar het lijkt niets te helpen.”

Ook Werner Aerts heeft zijn twijfels over de werking van het vaccin. Zijn schapenbedrijf in Zoersel is sinds vorige week getroffen door het virus, maar kende tot op heden slechts één sterfgeval. Dat wijt hij niet zozeer aan het vaccin, maar meer aan zijn strategie van opstallen. “We houden onze schapen binnen in de stal waar we een ventilator dag en nacht laten draaien. Knutten houden niet van luchtstromen. Deze techniek heeft zich ook in Nederland bewezen.” De geïnfecteerde dieren op het bedrijf maken deel uit van het koppel dat wel korte tijd in de weide heeft gestaan. “Dit voor het trainen van de honden.”

Het blauwtongvirus is inmiddels op 1.192 plaatsen in België vastgesteld, zo blijkt uit de cijfers die het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) begin deze week vrijgaf. Het gaat om 579 uitbraken bij schapenhouders, 600 bij koeienbedrijven en nu rukt het virus ook op onder geitenhouders (9 gevallen) en alpaca’s (5 gevallen). In totaal zouden er al 11.000 schapen zijn gestorven aan de gevolgen van het virus.

Piek wellicht bereikt

FAVV, dat ook verantwoordelijk is voor de preventie en bestrijding van dierziekten, kan moeilijk inschatten of de piek bereikt is. “Veel zal afhangen van het weer. De komende dagen is er warm weer op komst, waardoor er ongetwijfeld meer besmettingen zullen plaatsvinden”, vertelt de woordvoerder. Het voedselagentschap verwacht dat het virus zeker tot oktober in het land is. De ziekte wordt verspreid door knutten die actief zijn boven de 10 graden. “Als de temperatuur onder de 10 graden valt, worden de knutten inactief en stopt de verspreiding van het virus”, klinkt het.

Sebastian Feyten van Rendac denkt op zijn beurt dat de piek wellicht bereikt is. “We merken in regio’s met vroege besmettingshaarden, zoals Antwerpen en Limburg, dat het aantal meldingen afneemt. In anderen regio’s neemt het licht toe.”

Hoge dierenartskosten en stijgende vleesprijs

De uitbraak van het blauwtongvirus gaat niet alleen gepaard met een hoop dierenleed, ook de kosten voor de veehouder lopen sterk op. Het vaccineren van schapen kost vier à vijf euro, terwijl ook pijnbestrijding bij besmettingen de veehouder veel geld kost. “En wat denk je van het voer. Normaal rond deze tijd zouden de schapen in het veld lopen en gras eten. Nu moeten wij het gras maaien, inkuilen en voeren”, vertelt Werner Aerts.

Een gevolg van de grote sterfte onder de schapen en de medische kosten, is wellicht ook een prijsstijging van het lamsvlees. "Blauwtong heeft ongetwijfeld een impact op de prijs", zegt André Calus, voorzitter van de vzw Vlaamse Schapenhouderij. Hij wijst op het feit dat België maar een kleine schapenindustrie heeft en voor 15 procent zelfvoorzienend is. Veel vlees komt uit het nabije buitenland. "En ook in Nederland, Duitsland en Frankrijk doet blauwtong de ronde. Prijsstijgingen voor de consument zijn dus onvermijdelijk."

Landbouworganisaties vragen om terugbetaling vaccin

De vzw Vlaamse Schapenhouderij riep eerder deze maand in een open brief op om schapenhouders te vergoeden voor het vaccineren van hun kudde om zo ook de verspreiding van het virus kordater aan te pakken. Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) reageert daar niet afwijzend op. "De voorbije weken stond ik in nauw contact met onze schapenhouders en herders, ik heb mijn diensten de opdracht gegeven te onderzoeken wat we vanuit Vlaanderen kunnen doen om de vaccinatie tegen het blauwtongvirus te ondersteunen met het doel zoveel mogelijk schapen te kunnen vaccineren. Dierziektebestrijding is in principe een federale bevoegdheid."

Hij heeft naar eigen zeggen ook contact opgenomen met Omgevingsminister Zuhal Demir om te kijken hoe het Agentschap Natuur en Bos rekening kan houden met deze situatie van overmacht in de beoordeling van begrazingscontracten met schapenherders. "Dit omdat schapen bijzonder belangrijk zijn voor het natuurbeheer in Vlaanderen."

Ook Boerenbond ijvert voor een terugbetaling van het vaccin. Dit zou mogelijk zijn via het sanitaire fonds waarvoor iedere veehouder een bijdrage betaalt, maar waarover de federale overheid waakt. "Voor blauwtong is er wel al een wetgeving die de federale minister van Landbouw de bevoegdheid geeft om te beslissen over al dan niet verplichte vaccinatie en eventuele vergoedingen. De vergoedingen of tussenkomsten van de vaccinatie kunnen volgens deze wetgeving ten laste genomen worden van het sanitaire fonds of van het FAVV", aldus Boerenbond.

De landbouworganisatie vraagt tot slot ook om een evaluatie van het vaccin tegen het blauwtongvirus. "We trekken de werking niet meteen in twijfel, maar we merken dat ondanks vaccinaties dieren ernstig ziek worden. Een evaluatie van het vaccin zou op zijn plaats zijn."