Rekenhof: Vlaams beleid tegen voedselverspilling kan nog beter

Volgens de Food and Agriculture Organization (FAO) zou voedselverspilling wereldwijd een economische kostprijs van ongeveer 1.000 miljard dollar hebben en 700 miljard dollar bijkomende milieukosten veroorzaken. De Verenigde Naties hebben de strijd tegen voedselverspilling daarom als duurzame ontwikkelingsdoelstelling (sustainable development goal of SDG) opgenomen in hun Agenda 2030. De VN streeft naar een halvering van de voedselverspilling in winkels en bij consumenten en een vermindering van het voedselverlies in de productie- en bevoorradingsketens tegen 2030.

De Europese Unie heeft deze strijd geïntegreerd in haar actieplan voor de circulaire economie en wil bijdragen tot de doelstellingen van de VN door de productie van levensmiddelenafval te verminderen. Het Rekenhof ging na of Vlaanderen ondertussen over een degelijk beleidskader beschikt voor de vermindering van voedselverlies en -verspilling, of het de betrokken beleidsacties voldoende heeft opgevolgd en gerealiseerd en of het de beleidsdoelstellingen zal halen.

Vlaams beleidskader onder de loep

Vanaf 2011 ontwikkelde Vlaanderen een aantal beleidsinitiatieven, die in 2015 uitmondden in de opmaak van een Ketenroadmap Voedselverlies 2015–2020. Die roadmap hield het engagement in van de Vlaamse Regering om samen met de sectororganisaties in de voedselketen het voedselverlies tegenover 2015 te beperken met 15 procent tegen 2020 en met 30 procent tegen 2025. Vlaanderen zet ook sterk in op de hoogwaardige valorisatie van nevenstromen en voedselverliezen. De Vlaamse doelstellingen sporen grotendeels met die van Europa.

“De Vlaamse beleidsvoerders hebben deze doelstellingen niet altijd even consequent aangehouden”, reageert het Rekenhof. “Zo bepaalde Vizier 2030, waarmee de Vlaamse Regering de Europese duurzame ontwikkelingsdoelstellingen vertaalde naar Vlaanderen, de doelstelling inzake voedselverliesreductie tegen 2030 op 30 procent. Het regeerakkoord 2019-2024 en het actieplan dat de ketenroadmap vanaf 2021 zal opvolgen, knopen wel weer aan bij de SDG's.”

Verder koppelde Vlaanderen geen afgezonderd overheidsbudget aan de uitvoering van de ketenroadmap en werkt het overwegend met ad hoc projectsubsidies. “Ook ontbreken kwantitatieve indicatoren om de acties van de roadmap op te volgen”, vindt het Rekenhof. “De Vlaamse overheid heeft tot 2019 jaarlijks voortgangsrapporten opgemaakt over de acties uit de ketenroadmap. Maar doordat het gros van deze acties geen gekwantificeerde doelstellingen meekreeg en de effecten van ondersteunings- en sensibiliseringacties moeilijk te meten zijn, is de informatie in deze rapporten vooral beschrijvend. De rapporten tonen wel aan dat veel Vlaamse acties uitgevoerd zijn.”

Dataverzameling kan beter

Zowel internationaal als in Vlaanderen zijn de methodes inzake dataverzameling over en het meten van voedselverlies nog vatbaar voor verbetering. “Nu zijn dat vooral nog veel schattingen”, aldus het Rekenhof. “Een eerste meting (Monitor 2015) bepaalde in 2017 het voedselverlies tijdens 2015 op 907.000 ton. Die meting wordt als nulmeting beschouwd. In juni 2019 verscheen een nieuw monitoringsrapport, met data over 2017 (Monitor 2017). Daarin ontbreken echter data van belangrijke ketenschakels en zijn andere data niet vergelijkbaar met de nulmeting. De meting 2017 leverde dus geen beeld op van de volledige voedselketen en een algemene conclusie over de evolutie sinds 2015 is niet mogelijk door veranderingen in de dataverzameling.”

Na de afloop van de ketenroadmap zal in 2021 een eindmeting plaatsvinden, maar volgens het Rekenhof zal ook dan een vergelijking met vroegere metingen moeilijk zijn. “En ook de coronacrisis zal de resultaten van het Vlaams beleid tegen voedselverlies vertekenen.”

Vlaams ministers van Landbouw en Visserij Hilde Crevits en Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir lieten weten dat ze zich grotendeels kunnen vinden in het rapport. “We engageren ons om de verbeterpunten aan te pakken in het Actieplan voedselverlies en biomassa(rest)stromen circulair 2021-2025”, klinkt het.