Rekenhof kritisch voor Waals actieplan biolandbouw

In 2013 keurde de Waalse regering een beleidsplan voor de ontwikkeling van de biologische landbouw goed. Dat had tot doel de productie en verwerking van Waalse bioproducten op te drijven en te versterken. Het plan omvatte vijf cijfermatige doelstellingen die moesten worden gehaald tegen 2020. Ze houden verband met de productie, de verwerking en de consumptie van bioproducten. Zo wilde Wallonië bijvoorbeeld dat 18 procent van de landbouwoppervlakte tegen 2020 werd omgeschakeld naar biolandbouw.

Stap vooruit, maar nodige tekortkomingen

Het Rekenhof erkent dat het beleidsplan een grote stap vooruit was in de structurering van de Waals steun aan de biologische landbouw. “Dit zorgde er onder meer voor dat bio een grotere rol kreeg toebedeeld in de onderzoeksactiviteiten van het Centre wallon de Recherces agronomiques (CRA-W)”, klinkt het. Tegelijk merkt het Rekenhof op dat het beleidsplan niet wordt geëvalueerd waardoor er niet kan vastgesteld worden welke impact het plan heeft op de ontwikkeling van de sector en welke impact het gevolg is van de structurele opmars van de biomarkt.

Bovendien ziet het Rekenhof dat de indicatoren die voorop werden gesteld wel positief lijken te evolueren, maar het verwacht dat verschillende doelen niet zullen gehaald worden voor de deadline van het plan verstrijkt. Zeker de doelstelling om tegen 2020 18 procent van de landbouwoppervlakte omgeschakeld te hebben naar bio, lijkt niet haalbaar.

Een andere kritiek van het Rekenhof is dat het beleidsplan kampt met een gebrek aan visie op middellange en lange termijn en dat er geen link wordt gelegd met andere beleidslijnen, zoals het terugdringen van vervuiling die gerelateerd is aan landbouw.

Verwerking als knelpunt

“We zien ook dat het plan niet vertrekt vanuit een oplijsting van de sterke en zwakke punten van de Waalse landbouw. Zo gaat het bijvoorbeeld voorbij aan het feit dat een groot deel van de Waalse landbouw niet gericht is op menselijke voeding of dat de productie enkel op kleine schaal wordt verwerkt. Daardoor is er weinig voeling met de vraag van Waalse consumenten naar bioproducten”, luidt het.

Daarnaast ziet het Rekenhof ook een gebrek aan coördinatie. Zo zijn er onder meer vertragingen vastgesteld bij het uitvoeren van sectorstudies zoals het plan had voorzien, of bij de studie naar distributiekanalen die voorrang dienden te krijgen. “Die laatste studie is bijvoorbeeld nog maar recent uitgevoerd”, aldus het orgaan dat controle uitoefent op de financiën van de overheid.

Het Rekenhof maakt ook gewag van wat het noemt “systeemgebonden risico’s” die zwaar wegen op de ontwikkeling van de Waalse biolandbouw. Het zou gaan om een risico van een onevenwicht tussen vraag en aanbod met gevolgen voor de financiële rendabiliteit van de sector. “Dat risico is des te groter omdat de verwerking van producten uit de biolandbouw geen onderdeel vormt van het huidig steunbeleid”, klinkt het.

Steun gegarandeerd op lange termijn?

Er worden ook vragen gesteld bij de financiële steun die het Waalse Gewest aan de biosector wil geven. “Hoe bestendig is die op lange termijn? De middelen die Wallonië krijgt in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zullen immers geleidelijk aan verminderen, terwijl het aantal bedrijven die recht hebben op biosteun wel gradueel zal stijgen. Bovendien zien we dat de financiële gezondheid van biobedrijven over het algemeen afhangt van zo’n premiesysteem”, stelt het Rekenhof.

Het Waalse bioplan voorziet ook in controle op de bio-operatoren in de keten. Zo’n controle met twee keer per jaar gebeuren. “Maar we zien dat er te weinig garanties zijn over de kwaliteit van deze controles. De Europese Commissie had daarover ook opmerkingen bij een audit in 2017. Volgens de Commissie waren de sancties die werden opgelegd door de controle-instanties bij ernstige of herhaaldelijke tekortkomingen ook niet doeltreffend genoeg”, staat te lezen in het rapport van het Rekenhof.

Een laatste opmerking was er over de invoer van bioproducten van buiten de EU. Bij controles worden de documenten wel nagekeken, maar er zijn geen fysieke controles of er worden geen stalen genomen. “Het risico dat er producten worden ingevoerd die een biolabel dragen terwijl ze niet bio zijn, is dus reëel”, besluit het Rekenhof.