Protest tegen versoepeling GGO-regels: “Gezondheid, milieu en keuzevrijheid staan op het spel”

Wat zijn GGO’s en NGT’s?

GGO’s zijn organismen – planten, dieren of microben – waarvan het DNA op kunstmatige wijze is aangepast, vaak door genetisch materiaal van een andere soort in te brengen. Dit kan gewassen bijvoorbeeld resistenter maken tegen droogte of ziektes. Hoewel deze methode efficiënter en gerichter is dan klassieke veredeling, roept ze ethische en ecologische vragen op vanwege de ingrijpende veranderingen aan het genetisch materiaal.

Nieuwe genomische technieken (NGT’s), zoals CRISPR-Cas, zijn een recentere vorm van genetische aanpassing. Daarbij wordt enkel het eigen DNA van het organisme bewerkt, zonder genetisch materiaal van andere soorten toe te voegen. De wijzigingen bootsen natuurlijke mutaties na en zijn ethisch voor velen minder controversieel. Het verschil tussen klassieke GGO’s en NGT’s zit dus niet in het resultaat, maar in de manier waarop het DNA wordt aangepast.

Wetenschappelijk gezien zijn gewassen uit klassieke veredeling en via NGT’s grotendeels gelijkwaardig. Toch kunnen de eigenschappen van specifieke rassen wél invloed hebben op gezondheid en milieu. Denk aan een hoger gehalte aan toxische stoffen zoals solanine in aardappelen, of juist aan een toename van gezonde nutriënten zoals vitamines en vezels. Regulering zou dan ook gebaseerd moeten zijn op de eigenschappen van het gewas, niet op de gebruikte techniek.

Angst voor verlies van transparantie en keuzevrijheid

Actiegroepen zoals Voedsel Anders, Testbiotech en Nature et Progrès waarschuwen dat producten met genetisch aangepaste gewassen straks mogelijk niet meer herkenbaar zullen zijn voor de consument. “Er staat veel op het spel: gezondheid, milieu én keuzevrijheid”, stelt Sara Van Dyck van BioForum en VoedselAnders. “De versoepeling zou betekenen dat NGT-gewassen minder of zelfs niet meer gecontroleerd worden, zonder etikettering of risicobeoordeling.”

Biologische landbouw sluit GGO’s uit

Binnen de biologische landbouw zijn GGO’s en NGT’s principieel verboden. Bioboeren, zoals De Kollebloem en Demeter – beiden deelnemer aan de actie – streven naar een ecologische werkwijze met respect voor biodiversiteit en natuurlijke processen. Genetische modificatie past volgens hen niet binnen dit duurzame landbouwmodel.

Hoe zit het wettelijk?

In België, en bij uitbreiding Europa, geldt een streng regelgevend kader rond GGO’s. De wet maakt onderscheid tussen vier toepassingen:

1. Ingeperkt gebruik: Activiteiten in gesloten omgevingen zoals laboratoria of serres.

2. Klinische proeven: Toepassing van GGO’s in geneesmiddelen, onder toezicht van het FAGG, het federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten.

3. Proefvelden: Veldproeven met genetisch gewijzigde planten vereisen federale goedkeuring en risicobeoordeling.

4. Commercieel gebruik: Voor de markttoelating van GGO-producten is voorafgaande goedkeuring verplicht.

Europese Commissie wil regels versoepelen

De Europese Commissie stelt nu voor om NGT-gewassen grotendeels uit te zonderen van de bestaande GGO-regelgeving. Dat betekent volgens Van Dyck dat er geen verplichte risicobeoordeling, etikettering of traceerbaarheid meer nodig zou zijn. “Zonder deze controles kunnen genetisch aangepaste gewassen zich ongezien verspreiden, met mogelijke gevolgen voor het milieu, voedselveiligheid en de autonomie van boeren.”

Wetenschappelijke kritiek op de protesten

Ruben Vanholme, onderzoeker bij VIB-UGent, kijkt er anders naar. Volgens hem is het niet logisch om een onderscheid te maken tussen klassieke veredeling en NGT’s. “Met NGT’s kunnen we net gewassen ontwikkelen die gezonder zijn en milieuvriendelijker, zoals rijst met meer antioxidanten of koolzaad met gezondere oliën. Ze vereisen minder pesticiden, wat het milieu ten goede komt.”

Ook op de eis voor grondige risicobeoordelingen reageert Vanholme kritisch. “Die vraag mist wetenschappelijke onderbouwing. We weten dat deze technologie veilig is. Wat de actiegroepen willen, is vooral vertraging van de toelating.”

Wat betreft etikettering ziet hij vooral nadelen. “Een label zegt niets over de voordelen van het product, zoals de verhoogde voedingswaarde of de betere weerstand tegen ziekten. Het versterkt enkel misverstanden en maakt de logistiek van voedselproductie duurder.”

Vanholme benadrukt dat de biologische sector al vrijgesteld is in het wetsvoorstel. “Zij behouden het recht om NGT’s te weigeren. Het is dan ook vreemd dat net zij pleiten voor een algemeen verbod.”

“Europees Parlement moet beloftes nakomen”

In 2024 sprak het Europees Parlement zich uit vóór strikte regels voor genetisch aangepaste gewassen. De actievoerders roepen het parlement nu op om woord te houden en te zorgen voor een verantwoorde aanpak van NGT’s. Hun concrete eisen:

• Grondige evaluatie van milieurisico’s.

• Volledige etikettering en traceerbaarheid.

• Een verbod op NGT’s in de biologische landbouw.

• Bescherming tegen besmetting van niet-aangepaste gewassen.

• Geen patenten op NGT’s, om monopolievorming te voorkomen.

Oproep tot verantwoorde wetgeving

De manifestanten willen dat de Europese regelgeving de gezondheid van mens en milieu blijft beschermen en de keuzevrijheid van consumenten en boeren garandeert. “Het is nog niet te laat voor wetgeving die écht het algemeen belang dient”, besluit Van Dyck.