Professor weerlegt kritiek over vooringenomenheid journalisten bij landbouwonderwerpen

Farmers Defence Force Belgium trok eind februari kort de aandacht bij de wielerwedstrijd Omloop Het Nieuwsblad in Gent. Kort voor de start van de klassieker reed FDF-voorzitter Bart Dickens met een tractor voor het peloton uit om aandacht te vragen voor de problemen van de boeren. Dickens had niet voor niets dit evenement, dat is vernoemd naar een grote nationale krant, uitgekozen voor de actie. Naast de korte tractorrit verspreidde de landbouwvereniging ook een pamflet onder de Vlaamse kranten waarin ze stevige kritiek uitte op de berichtgeving van de algemene media.

“De mainstream media in Vlaanderen, waaronder tv-zenders zoals vrt, VTM of kranten zoals De Standaard, De Morgen, Het Nieuwsblad geven te vaak een zeer eenzijdig relaas van de structurele problematiek waarmee de landbouw in Vlaanderen momenteel geconfronteerd wordt. Dit eenzijdig relaas komt naadloos overeen met de visie en het omstreden beleid van de Vlaamse regering. Andere visies of andere wetenschappelijk onderbouwde informatie wordt volledig gemeden en genegeerd door de mainstream media. Hierdoor krijgt het bredere publiek geen neutrale en objectieve berichtgeving”, zo start het pamflet.

Volgens FDF worden burgers hierdoor “op subtiele wijze” geconfronteerd met foutieve gegevens, waardoor ze een verkeerd beeld krijgen van de landbouwer en zijn problematiek. “Men zou verwachten van mainstream media dat deze zich niet als demagogen gedragen of enkel als spreekbuis fungeren van de Vlaamse regering, maar dat ze zich houden aan hun eigen deontologische code: zorgvuldig woord en wederwoord toepassen.” FDF pleit ervoor dat meer beleidskritische wetenschappers een stem krijgen in de landelijke media.

Diversiteit van bronnen

Sarah Van Leuven, professor aan de vakgroep communicatiewetenschappen van de Universiteit Gent en directeur van de onderzoeksgroep Center for Journalism Studies, gaat voor een gedeelte mee in de standpunten van Farmers Defence Force die breed gedragen worden in de landbouwsector. “Journalisten moeten inderdaad streven naar een gebalanceerde diversiteit aan bronnen om zo onderwerpen van meerdere kanten te kunnen belichten. Het is belangrijk om hier waakzaam voor te blijven.”

Dat de overheid en overheidsbronnen een belangrijke plaats hebben in de krantenkoppen, is volgens haar niet vreemd en zelfs onvermijdelijk. “De overheid maakt het beleid en heeft toegang tot veel informatie. Journalisten gaan daarom hier als eerste te rade voor input. Daarna moeten ze deze informatie idealiter aftoetsen bij middenveldorganisaties, onderzoekers en andere onafhankelijke experts. Dat is het werk van de journalist.”

Volgens Van Leuven wordt dit wel degelijk gedaan in Vlaanderen. Zij keert zich dan ook tegen de bewering van FDF dat journalisten een spreekbuis van de overheid zijn. “Bij de boerenprotesten is er enorm veel gezegd en geschreven over de boeren en hun problematiek. Naast politici waren er ook volop getuigenissen van landbouwers en reacties van middenveldorganisatie te horen. Ik had echt de indruk dat we een uitgebalanceerd verhaal te horen kregen in de media”, geeft zij een voorbeeld.  

“Vijandige mediafenomeen”

Dat de boeren zich desondanks bekocht voelen door de media heeft volgens haar te maken met het “vijandige-media-fenomeen”. “Je hebt enerzijds de algemene media die hun onderwerpen voor een breed publiek kenbaar moeten maken. Hierdoor gaat veel nuance verloren. Anderzijds heb je te maken met een groep mensen, landbouwers in dit geval, die erg betrokken zijn bij een thema en daar juist veel kennis van hebben. Zij hebben daarom het gevoel dat de berichtgeving gekleurd is en de journalist informatie achterhoudt”, legt zij uit.

Ook de vaak gehoorde bewering dat veel journalisten links-progressief georiënteerd zijn en dat dit hun berichtgeving beïnvloedt, wuift de professor weg. “Het is misschien wel zo dat journalisten in het algemeen een links signatuur hebben, maar dat staat objectieve berichtgeving niet in de weg. Soms kan het tegendeel eerder beweerd worden: om beschuldiging van partijdigheid te voorkomen, laat de journalist juist het andere geluid meer horen."

Van Leuven noemt de beschuldigingen aan het adres van de Vlaamse journalistiek gevaarlijk. “Wij hebben in ons land juist journalistiek van een hoog niveau met veel persvrijheid. Door steeds met een beschuldigende vinger naar de journalistiek te wijzen, wordt haar geloofwaardigheid aangetast. En dat is iets dat we niet willen. De journalistiek heeft een belangrijke functie in de democratie, ze controleert de macht.”

De kwaliteit van de journalistiek en het werk van journalisten, wordt onder andere gewaarborgd door de Raad voor de Journalistiek. Dat is een onafhankelijk orgaan bestaande uit diverse experts die zich buigen over de vraag of nieuwsmedia de journalistieke beroepsethiek respecteren. Deze raad buigt zich concreet over klachten die binnenkomen naar aanleiding van journalistieke producties. “Als wij een klacht binnenkrijgen van iemand die zich persoonlijk benadeeld voelt door een artikel of tv-item, dan toetsen wij of de journalist de Code van de Raad voor de Journalistiek gevolgd heeft: “Is de journalist onafhankelijk, heeft hij voldoende bronnen geraadpleegd, heeft hij hoor- en wederhoor toegevoegd”, klinkt het.

Ook boeren kunnen een klacht indienen bij de Raad voor de Journalistiek als zij zich benadeeld voelen door een krantenartikel of tv-item.