Open Vld: “Landbouw moet opnieuw prioriteit worden”

Over de voedselcrisis is al veel gezegd en geschreven. Reden genoeg vond EU- parlementslid Annemie Neyts (Open Vld) om een aantal specialisten uit verschillende hoeken samen te brengen in de hoop klaarheid te krijgen. “Het werd ons al gauw duidelijk dat er een echte voedselcrisis woedt die vele oorzaken heeft en die niet zomaar vanzelf zal verdwijnen”, concludeert Neyts samen met het Liberaal Kenniscentrum van Open Vld. “Maatregelen op middellange en lange termijn dringen zich op. Landbouw moet opnieuw prioritair worden”, stelt ze.

Op het hoofdkantoor van Open Vld gingen professor Eric Tollens (landbouweconoom en expert bij de FAO), Geert Noels (hoofdeconoom van beurshuis Petercam), Koen Doens (kabinetschef van EU-commissielid voor Ontwikkeling en Humanitaire Hulp Louis Michel), Piet Vanthemsche (voorzitter Boerenbond) en Jan Aertsen (voormalig directeur van Vredeseilanden) met elkaar in debat over oorzaken en gevolgen van de wereldwijde voedselcrisis.

Uit deze gesprekken concludeert het Liberaal Kenniscentrum dat de prijsstijgingen van voedsel veelal structureel zijn. Sommige betreffen de vraagzijde. De welvaartsstijging in China, India en Vietnam leidt tot een grotere vraag en tot veranderingen in het eetpatroon. Chinezen eten meer vlees, en runderen en varkens eten op hun beurt veel graan. Dus stijgt de vraag naar granen.

Aan de aanbodzijde spelen enerzijds conjuncturele elementen, zoals slechte oogsten wegens te veel of te weinig water, maar anderzijds vooral structurele elementen, achterhaalde Open Vld. Terwijl Europa slechts 1 procent van de granen gebruikt voor biobrandstof, wordt in de Verenigde Staten 30 procent van de maïs gebruikt voor de zwaar gesubsidieerde productie van ethanol. Dat zou leiden tot een daling van het aanbod. Uit het debat tussen de experten bleek eveneens dat het aanbod ook beperkt wordt door structurele mankementen in veel ontwikkelingslanden. Afwezige of slechte infrastructuur zou de aanvoer en het transport van voedselproducten bemoeilijken. Hoge import- en uitvoertaksen hebben hetzelfde effect.

Het Liberaal Kenniscentrum ontdekte eveneens dat het effect van de explosieve verstedelijking in vele werelddelen, een vaak onderschat probleem is. Boeren die naar de steden trekken, veranderen van producenten in consumenten. Zo vertelde een Nigeriaans parlementslid onlangs dat de bevolking van de hoofdstad Abuja meer dan 12 miljoen mensen telt die overwegend van het platteland komen. Dat zijn dus 12 miljoen consumenten meer, en 12 miljoen producenten minder. Iets gelijkaardigs doet zich in vele Afrikaanse landen voor.

Eveneens structureel is de belabberde toestand van de landbouw in vele landen, stelden de experten. Landbouw was geen prioriteit meer, noch in ontwikkelingshulp, noch in het beleid van de ontwikkelingslanden zelf. De productiviteit van de landbouw heeft geen gelijke tred gehouden met de groei van de bevolking en van de vraag. De stijgende vraag heeft ertoe geleid dat de voorraden op het laagste peil staan sinds 1980. De graanvoorraden dekken nauwelijks twee tot drie weken consumptie, terwijl de voorzichtigheid drie maanden reserve gebiedt. Daardoor worden de prijzen volgens hen zeer gevoelig voor schokken zoals uitvoerbeperkingen en exportheffingen op graan of rijst, zoals onlangs gebeurde in Rusland, Oekraïne, China en Vietnam. Ook de gestegen prijs van meststoffen en brandstof jaagt de voedselprijzen de hoogte in.

Speculatie, de handel in futures van grondstoffen en voedselproducten hebben nauwelijks invloed gehad, zeggen de specialisten. De handel in financiële producten die verband houden met grondstoffen kwam pas op gang nadat de prijzen fors waren gestegen, stellen zij. Er is overigens behoorlijk wat geld nodig om te investeren in meer productieve landbouw. Wat de enen speculatie noemen, noemen de anderen investeren. In elk geval is het effect van die handel veel kleiner dan het effect van veranderingen in vraag en aanbod.

Er is dus wel degelijk een structureel probleem, concludeert het Kenniscentrum. “Dat betekent dat maatregelen op middellange en lange termijn zich opdringen. Landbouw moet opnieuw een prioriteit worden. Zeker in de ontwikkelingslanden, waar 2 miljard mensen werkzaam zijn in familiale landbouw. Die is soms schamel, maar ze kan ook even performant zijn als industriële landbouw. Productiviteitsverbetering en handhaving of beter nog uitbreiding van landbouwgronden zijn noodzakelijk, wil men de wereldbevolking nog kunnen voeden in 2050, wanneer we met 9 miljard mensen zullen zijn”, stelt Annemie Neyts.

Onderzoek en ontwikkeling naar nieuwe, sterke gewassen en zaden zijn eveneens onontbeerlijk. “Dat sommigen zich hardnekkig blijven verzetten tegen ontwikkeling van genetisch gemodificeerde organismen is in deze context steeds moeilijker te begrijpen”, zegt de Open Vld-politica. “Onderzoek is tevens broodnodig naar gewassen die bestand zijn tegen klimaatveranderingen, en naar productiefactoren en methodes die geen petroleum vergen”.

Voor wie 1 of 2 dollar per dag verdient, betekenen hoge voedselprijzen letterlijk honger, heeft de partij begrepen. “Voedselhulp is noodzakelijk en moet opnieuw op gang komen. Maar daarnaast moeten de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds, waar vele ontwikkelingslanden van afhankelijk zijn, landbouw prioritair stellen. Hetzelfde moet gebeuren in het ontwikkelingsbeleid van de industrielanden, dat de jongste jaren slechts voor 5 procent aan landbouw werd besteed. In het licht van de nieuwe voedselsituatie moet ten slotte het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de Unie herbekeken worden”, klinkt het.(GL)