Limburgse boeren geven houtkanten tweede leven als bodemverbeteraar

Wanneer een akker omringd is door houtkanten, is dit doorgaans enkel om ecologische redenen. De heggen en ander groen zorgen voor meer biodiversiteit, gaan bodemerosie tegen en de boer krijgt een compensatie voor deze onproductieve stroken. Maar hoeven ze ook onproductief te zijn? Volgens Boerennatuur Vlaanderen kunnen de snippers van gesnoeide houtkanten dienst doen als prima bodemverbeteraar, zonder impact op de mestbalans.

Ecologisch én economisch voordeel

Dierlijke mest wordt als vanouds gebruikt om akkers vruchtbaar te maken, maar brengt enkele grote nadelen met zich mee. In Vlaanderen hebben we de mestbalans. Dat is een standaard die bepaalt hoeveel dierlijke mest boeren op hun akkers mogen gebruiken. Dierlijke mest bevat namelijk grote hoeveelheden stikstof en dus kan een teveel aan mest de waterlopen vervuilen. Voor boeren die hun bodemkwaliteit willen verbeteren zonder deze balans te overschrijden, vormen houtsnippers volgens Maarten Raman van Boerennatuur Vlaanderen een prima alternatief.

“De voordelen van werken met houtsnippers zijn tweeledig. Enerzijds bevatten ze een verwaarloosbare hoeveelheid stikstof, in die mate dat je er zelfs geen rekening mee moet houden in de mestbalans”, zegt Raman. “Anderzijds geven ze de hagen en houtkanten aan de randen van akkers een waardevolle landbouwfunctie. Boeren krijgen financiële steun om houtkanten te plaatsen, maar in praktijk hebben we veel hagen zien verdwijnen door een gebrek aan landbouwkundig nut. Ze vragen onderhoud, nemen zonlicht weg op de akkers, en sommige boeren beschadigen hun apparatuur door overhangende takken. Allemaal redenen waarom sommige boeren geen houtkanten zetten. Met dit onderzoek tonen we aan dat heggen niet alleen ecologisch, maar ook economisch interessant zijn voor de boer, wat hen kan aanmoedigen om toch zulke aanplant te voorzien.”

Werkwijze

Volgens Raman zijn er heel wat manieren om de doeltreffendheid van je houtsnippers te maximaliseren. “De grootte van je houtsnippers is belangrijk, die hou je best op zo’n drie tot vijf centimeter. Ze mogen niet te grof zijn, maar ook niet te fijn, want dan heb je een te snelle vertering. Ook de periode waarop je de snippers opvoert is van belang. Aan de vertering van houtsnippers is een stikstofvraag verbonden, en deze mag niet concurreren met de stikstofvraag van je gewassen. Daarom raden we aan om houtsnippers op te voeren in het najaar, vlak voor de groenbedekker wordt ingezaaid. Zo wordt de vertering op gang gebracht in de winter. Strooi je je snippers uit tijdens de winter of in het voorjaar, dan ben je eigenlijk te laat, want je wil dat de aanwezige stikstof naar je teelt gaat en niet naar je houtsnippers.”

Er zijn ook praktische redenen om in het najaar te strooien. “Je houtsnippers laat je best op de bodem liggen. Als je ze dan toch inwerkt, zeker niet dieper dan tien centimeter diepte, want anders zit je met een heel andere verteringscontext. Wat je wil bekomen, is dat je een natuurlijke situatie nabootst. In een bos vallen takjes en schors ook op de oppervlakte van de bodem, en niet 30 centimeter onder de grond. De schimmels die in onze bodem leven op 10 centimeter diepte, zijn heel anders dan de schimmels die we vinden op 20 of op 50 centimeter diepte. Snippers in 30 centimeter diepe, omgeploegde grond maken geen schijn van kans om goed verteerd te worden, want in de natuur komt dat niet voor. Of ze moeten tot die diepte gebracht zijn door kevers en wormen, maar ook dat is iets wat je beter natuurlijk laat gebeuren. Zo krijg je een robuustere bodem, en heb je dus ook een lagere kans op plantziektes.”

Boeren gezocht

Om boeren te overtuigen om deze techniek toe te passen, werft Boerennatuur Vlaanderen nu boeren voor het project ‘Bodemgoud’ in de gemeenten Hamont-Achel, Peer en Pelt. De organisatie wil zo structurele samenwerkingen opzetten om de houtkanten in het bezit vat Boerennatuur te verwerken tot snippers voor lokale boeren. “We hebben in elk van deze gemeenten zo’n drie kilometer houtkanten, en het is de bedoeling om de snippers nu uit te strooien”, zegt Verbruggen. “Maar in een later onderzoek gaan we werken met gradueel strooien. Hier zullen we eerst een bodemscan uitvoeren, en meer of minder snippers gebruiken op de locaties die er het meeste nood aan hebben. Zo kunnen we de niveaus op het volledige perceel gelijktrekken.”

Reden genoeg om deel te nemen, dus. Raman voegt toe dat landbouwers op verschillende manieren een graantje kunnen meepikken van deze techniek. “Er bestaan subsidiekanalen zowel voor de aanleg en het onderhoud van houtkanten, als voor het gebruik van houtsnippers in de bodem, via de ecoregelingen. Een landbouwer die het slim speelt kan dus een groot deel van zijn kosten op deze manier compenseren.