Ethiopiërs wachten met bang hart novemberoogst af

Iedereen herinnert zich nog de beelden van de vreselijke hongersnood in Ethiopië in de jaren tachtig, die aan minstens één miljoen mensen het leven kostte. Deze herfst dreigt opnieuw een grote hongersnood uit te breken. De Ethiopische regering is allergisch aan het woord. Toegeven dat volgens de recentste cijfers van het Wereldvoedselprogramma (WFP) 9,6 miljoen burgers dringend voedselhulp nodig hebben, zou geïnterpreteerd kunnen worden als een falen van het Ethiopische landbouwbeleid.

Ook het WFP in Ethiopië spreekt nog niet van hongersnood. "Pas als er op grote schaal doden beginnen te vallen", zegt Diab Mohamed van het WFP in de hoofdstad Addis Abeba. "Maar de eerste signalen zijn alarmerend. Een stuk van de veestapel is al bezweken, in de zuidelijke Somali-regio zijn sommige scholen al gesloten en 105.000 mensen zijn weggetrokken, op zoek naar vruchtbaarder gebied".

De operatie van het WFP in Ethiopië kost gemiddeld zo'n driehonderd miljoen dollar per jaar en is één van de grootste ter wereld, zegt Mohamed. "En toch is het niet genoeg, omdat er anderhalf tot twee miljoen hulpbehoevenden zijn bijgekomen. Om het eind van het jaar te halen, moeten we enkel in Ethiopië 300.000 ton extra voedselhulp uitdelen. Dat kost 240 miljoen dollar extra".

De dramatische oproep staat in schril contrast met de zo vruchtbaar ogende natuur. De heuvels van Zuid-Ethiopië zijn diepgroen en herbergen tientallen boom- en plantensoorten. Zeboes drinken in waterplassen en meren, boeren werken op hun begroeide akkers. Daarom noemen ze het de 'groene hongersnood'. "De groene velden en de honger zijn niet helemaal met elkaar in tegenspraak", zegt Diab Mohamed. "Ethiopië produceerde vorig jaar zo'n twintig miljoen ton graan".

Ter vergelijking: Zuid-Afrika, dat voedselhulp levert aan het Wereldvoedselprogramma, produceerde in 2007 twaalf tot vijftien miljoen ton. Maar terwijl de productie hoog is in Ethiopië, blijft de productiviteit erg laag. Ethiopië is het enige Afrikaanse land dat nooit echt werd gekoloniseerd - de Italiaanse bezetting duurde slechts een tweetal jaar - maar heeft daar niet zijn voordeel uit gehaald: 85 procent van de Ethiopiërs is aangewezen op wat de grond voortbrengt, maar moderne landbouwtechnieken ontbreken.

En privé-eigendom van landbouwgrond is uitgesloten, wat eigen initiatief in de kiem smoort. Bovendien kent Ethiopië een explosieve bevolkingsgroei. Het is nu het tweede meest dichtbevolkte land van Afrika, maar met twee miljoen nieuwe geboortes per jaar is Ethiopië goed op weg om binnen enkele decennia Nigeria van de eerste plaats te stoten.

In het zuidelijke dorp Wassera houden Italiaanse zusters een voedingscentrum open. Genet ligt uitgeput op haar moeders arm. Het meisje is anderhalf en sinds twee weken bij de zusters in behandeling. "Ze is al een halve kilo bijgekomen en weegt nu vijf kilo", zegt zuster Lucia opgetogen. Maar Genet zou minimaal drie kilo meer moeten wegen en lijkt niet ouder dan een baby van een paar maand.

De zusters hebben Genet en haar moeder vandaag noodgedwongen naar huis gestuurd, en een afspraak voor de maandag daarop gemaakt. "Omdat we helemaal door onze voorraad heen zijn", zegt zuster Lucia. Nochtans zijn melk, olie, bloem en het voedselsupplement Famix waar de zusters in Wassera op wachten, beschikbaar in het regionale verdeelcentrum van Soddo, enkele tientallen kilometers zuidwaarts.

Het voedingscentrum van de zusters wordt deels gefinancierd door Caritas International België en het Vlaamse agentschap voor internationale samenwerking. Met het geld worden voedingswaren in Addis Abeba gekocht, naar Soddo gebracht en daarna verdeeld onder een aantal voedingscentra in het zuiden. Zo is het in theorie. Want in de praktijk is de voorraadkast van de zusters vandaag leeg en worden de moeders met lege handen naar huis gestuurd.

Een voedingsdeskundige in Wassera, die anoniem wil blijven, legt uit waarom de voedselhulp nog niet kon worden verdeeld: "Ngo's leveren hier al vier jaar strijd met grote organisaties als het Wereldvoedselprogramma en Unicef om ook extra voedselhulp te kunnen verdelen. Het WFP en Unicef doen moeilijk, omdat ze niet willen toegeven dat hun hulp in deze streek niet volstaat".

Ook de Ethiopische regering wil de voedselbedeling liefst centraliseren. De overheid vermoedt dat er "dubbele begunstigden" zijn, omdat Plumpy'nut, een proteïnerijk middel tegen zware ondervoeding dat enkel door Unicef wordt verdeeld, gewoon op de markt is gekomen. Dat sommige moeders Plumpy'nut doorverkopen in plaats van aan hun kind te geven omdat ze het geld nodig hebben, betekent echter nog niet dat ze van twee verschillende organisaties voedselhulp zouden hebben ontvangen.

Zal het administratieve gekissebis ophouden als in Ethiopië echt hongersnood uitbreekt? "De samenwerking tussen overheid, grote organisaties en ngo's verloopt vlotter nu de voedselcrisis groter wordt", zegt de voedingsdeskundige. Hij maakt zich sterk dat de administratieve problemen in Soddo van de baan zijn. En dat de voorraadkast van de Italiaanse zusters in Wassera gauw zal worden aangevuld.(KS)