Derde van Vlaamse wateren moet tegen 2027 Europese norm kunnen halen

Hoewel de normen al 22 jaar geleden werden aangekondigd, voldoet vandaag slecht 1 van de 195 Vlaamse waterlopen eraan. Tegen 2027 zouden in principe alle waterlopen moeten voldoen, maar dat is niet meer haalbaar. "Vlaanderen staat er dus niet goed voor, er is te weinig vooruitgang geboekt, er is verandering nodig, de tijd dringt. Zoals bij stikstof beginnen we met een grote achterstand in Vlaanderen, maar we gaan het maximale doen wat we kunnen", is te horen bij Demir.

3 werven

De regering focust op 3 werven voor een betere waterkwaliteit: landbouw, afvalwaterzuivering en ecologie.

Binnen de landbouw is de strijd tegen de vervuiling van stikstof en fosfor belangrijk en komt er tegen uiterlijk 1 januari 2023 een juridisch kader dat de erosieproblematiek structureel aanpakt. Dat gaat over de optimalisatie van teelten op gevoelige percelen, teelttechnische maatregelen waar nodig en de aanleg van bufferstroken en kleine landschapselementen. Beheerders zullen, behoudens overmacht, geresponsabiliseerd worden voor schade die het gevolg is van ernstige bodemerosie.

Om de afvalwaterzuivering te verbeteren komen er vereenvoudigde procedures, een heldere taakverdeling tussen alle actoren en meer responsabilisering van rioolbeheerders. Nieuwe bebouwing zonder afvalwaterzuivering zijn uit den boze. Vlaanderen helpt de uitvoering van rioleringswerken ook te versnellen. Demir maakt de komende vijf jaar 700 miljoen euro vrij om de lokale besturen financieel te ondersteunen bij hun rioleringsprojecten en subsidieert ook Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA’s) en nieuwe, innovatieve technieken.

Daarnaast komt ook een ‘toolbox’ die gemeenten zal helpen om objectief de juiste investeringskeuze te maken. Op die manier kunnen gemeenten ook in de komende jaren verdere stappen zetten om de waterlopen in hun gemeente proper en gezond te maken. Indien de rioolbeheerder ondanks Vlaamse inspanningen en begeleiding in gebreke blijft, zal de Vlaamse overheid de toegang tot watergerelateerde subsidies geheel of gedeeltelijk ontzeggen.

Ecologie is een derde grote werf. Er komen gebiedsgerichte initiatieven om investeringsprojecten op te zetten en te realiseren. Dat gaat onder meer over investeringen “levend water”, door vervuilde waterbodems en riooloverstorten aan te pakken en het hydrologisch herstel van waterlopen door hermeandering, oeverherstel en verontdieping. De inspanningen hiervoor zijn verspreid onder verschillende overheidsagentschappen.

Dat alles moet ertoe leiden dat voor 8 procent van de waterlopen de nodige werken zullen zijn uitgevoerd om tot een goede kwaliteit te komen én dat de fauna en flora weer is hersteld. Voor 25 procent bijkomende waterlopen zullen de werken wel al zijn uitgevoerd, maar zal er nog extra tijd nodig zijn voor natuurlijk herstel van de fauna en flora.

“Duizenden bladzijden, amper ambitie”

De Watercoalitie, een brede groep milieuverenigingen die ijvert voor een ambitieuzer water- en droogtebeleid in Vlaanderen, reageert teleurgesteld op de beheerplannen van de Vlaamse regering. “Met haast jaarlijks terugkerende droogte, overstromingen en een slabakkende waterkwaliteit, heeft Vlaanderen een krachtige aanpak nodig om de Europese doelen te halen. Maar in het duizenden bladzijden tellend document ontbreekt ambitie. Vlaanderen riskeert zo, naar analogie met de stikstofcrisis, een heuse watercrisis”, klinkt het.

Vooral het ambitieniveau dat de regering naar voren schuift, stoot de coalitie tegen de borst. “Onze regio hoort bij de slechtste leerlingen van de Europese klas. En de ambities zijn ronduit zwak: voor nog geen 10 procent van de Vlaamse waterlopen (15 van de 195) wordt een ‘goede’ waterkwaliteit vooropgesteld tegen 2027. Voor bijna een kwart van onze waterlopen (dat zijn er 43) laat Vlaanderen alle hoop varen. Voor deze waterlopen worden geen specifieke maatregelen meer voorzien en gaat men ervan uit dat de waterkwaliteit ook in 2033 nog slecht zal zijn.”

Hoewel een recent toegevoegde addendum goede intenties bevat voor de hervorming van waterzuivering, meer bindende rioleringsdoelen voor gemeenten stelt en een nieuw plan lanceert voor overstorten nabij natuurgebied, blijft het erg onduidelijk hoe men dit alles wil uitvoeren en waar de financiering vandaan zal komen, merkt de Watercoalitie op. “Voor het waterleven dat sterk onder druk staat, brengt dit addendum geen soelaas. Wat de olifant in de kamer betreft, de onmiskenbare druk van intensieve landbouw op onze waterkwaliteit, blijft het document bij pappen en nathouden: alle ambitie wordt doorgeschoven naar het mestactieplan.”

West-Vlaanderen, de provincie die helemaal achteraan hinkt op het vlak van waterkwaliteit, wordt in deze plannen in de wacht gezet, schrijft de Coalitie nog. “Door de enge focus op beschermde natuur, mist dit plan scherpe doelen. Overbemesting is één van de hoofdoorzaken van de slechte waterkwaliteit in de provincie, maar de aanpak hiervan wordt - net als in de aanpak stikstof - vooruitgeschoven naar het Mestactieplan”, zegt Bart Vanwildemeersch van de West-Vlaamse Milieufederatie.

Volgens Heleen Desmet van Bond Beter Leefmilieu stevent Vlaanderen af op een watercrisis. “ De kwaliteit van onze waterlopen loopt zo sterk achter op Europese normen, dat het een grond kan vormen om economische activiteiten te blokkeren, zoals in de stikstofcrisis is gebeurd in Nederland. Europa kan Vlaanderen in gebreke stellen en dwangsommen opleggen. Als het zover komt, zal Vlaanderen vooral in eigen boezem moeten kijken”, besluit ze.