"Contracten vervangen vrije prijsvorming in landbouw"

De vrije prijsvorming lijkt te falen in de landbouw. Het model waarbij geproduceerd wordt zonder afzetgarantie staat meer en meer ter discussie. De landbouw in Europa lijkt steeds meer het klassieke industriële model te moeten volgen waarbij boeren vaste prijscontracten sluiten met afnemers. Dat schrijft journalist Guy Van den Broek in De Tijd naar aanleiding van de slechte prijzen voor onder meer varkens, groenten en aardappelen.

De huidige malaise in heel wat landbouwsectoren is Van den Broek, die voor De Tijd de landbouwdossiers opvolgt, niet ontgaan. Na een scherp stuk over de toekomst van de Vlaamse varkenshouderij eerder deze week, onderwerpt hij nu de prijsvorming in de landbouw aan een kritische analyse. En ook hier ziet hij de toekomst niet rooskleurig: “We beleven dit decennium misschien wel het einde van de onafhankelijke vrije boer”, klinkt het.

“Het horizontale model waarbij de landbouwer zich enkel moet bekommeren om het afleveren van een kwaliteitsproduct, heeft decennialang nooit problemen opgeleverd omdat voedsel al die tijd een schaars goed is geweest”, meent Van den Broek. “Maar het peperdure landbouwbeleid van Europa heeft die schaarste definitief overwonnen.” Ook het opengaan van de Europese grenzen na internationale handelsakkoorden is volgens hem een oorzaak van het overaanbod en de dalende prijzen.

De journalist is van mening dat daardoor de vrije dagelijkse prijsvorming “die doorgaans via coöperatieve veilingen verloopt”, faalt. “De Europese landbouw wordt meer verplicht het industriële model te volgen waarbij produceren om te produceren niet meer op zijn plaats is. Geen enkele toeleverancier van auto-onderdelen denkt er nog aan bumpers, motoren of stoelen te produceren zonder dat die op voorhand besteld zijn door de autoproducent”, legt Van den Broek uit.

Deze tendens zal volgens hem alleen maar versterkt worden wanneer het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in voege treedt. “Dan begint voor de Europese boer definitief een ander tijdperk. Toch ben ik er niet van overtuigd dat die omwenteling zal zorgen voor het totale einde van het coöperatieve model. Wel veronderstelt het dat de coöperaties zich anders gaan opstellen en veel meer aandacht moeten besteden aan de commerciële kant of het vermarkten van de landbouwproducten.”

In zijn ogen boden de meeste coöperaties in het verleden altijd een afzetgarantie. “De boer kon zijn product altijd kwijt omdat het voedsel schaars was of omdat het gesubsidieerd werd”, schrijft hij in De Tijd. “Dat zal nu anders zijn. Kijk maar naar Scandinavië of Nederland. Daar lopen de coöperaties vooruit op die te verwachten evolutie en fuseerden ze tot grote entiteiten die qua marktmacht niet langer moeten onderdoen voor de Nestlés en Unilevers van deze wereld.” Toch ziet Van den Broek ook nog plaats voor kleinere coöperaties, genre Milcobel.

Hij meent dat deze nieuwe omgeving voor de Europese landbouw nog niet in alle sectoren is doorgedrongen, zeker niet in België. “Het beeld van de onafhankelijke boer die zijn product na de oogst op de markt afzet zonder voorafgaand contract is nog alomtegenwoordig, maar de moderne boer kan zich niet langer permitteren enkel een goede grondbewerker en machinedeskundige te zijn. Hij moet steeds meer een kenner zijn van de markt en bovendien financieel onderlegd zijn”.

De financiële draagkracht van de landbouwers moet in de ogen van de journalist ook meer dan behoorlijk zijn omdat landbouwgrond steeds meer geld kost. “We zien een trend opduiken waarbij kapitaalkrachtige personen massaal landbouwgrond opkopen en opnieuw pachters inhuren om die grond te bewerken. Pachters kunnen minder risico’s nemen en zijn spontaan geneigd tot het verticale model. Zij hebben immers weinig financiële buffers om verliesjaren op te vangen”, luidt de analyse van Van den Broek.

Hij vraagt zich dan ook af hoelang de goed georganiseerde veilingen, die hij het sluitstuk van het horizontale traditionele landbouwmodel noemt, het nog uithouden in Vlaanderen. “Nu al zijn de stoelen van de opkopers doorgaans leeg omdat hooguit nog enkele grootwarenhuizen de prijs bepalen. Wat nu nog een dagelijkse harde economische realiteit is in de Vlaamse landbouw, kan morgen al folklore zijn, wanneer het verticale model definitief doorbreekt”, besluit Van den Broek.