Commentaren voor mestfraudeurs zijn niet mals

Kluwen van vennootschappen

Waar het Antwerpse parket geen namen noemde van de betrokkenen in het onderzoek, doen de kranten dit wel. Spil in de fraude zou de Quirynen Groep zijn, een cluster aan bedrijven gelinkt aan landbouw die uitgebaat wordt de broers Frank en Bart Quirynen en neef Jimmy Quirynen. Vanuit hun hoofdzetel in Merksplas sturen ze tal van bedrijven aan: Quirynen Dairy Farming (melkvee en vleeskalveren), Quirynen Agri Farming (groenten en voedergewassen), Quirynen Energy Farming (biogas) en Hollebeekhoeve (zuivelverwerking in Kruibeke). Zowat 135 mensen zijn tewerkgesteld bij de groep.

Op de website van Quirynen wordt gefocust op duurzaam en circulair ondernemen. “Er komt geen gram mest te veel op de akkers. Wat het ene bedrijf maakt, wordt door het andere verwerkt, het afval van het ene bedrijf is grondstof voor het andere”, las De Standaard op die website. Er staat ook te lezen dat het bedrijf vandaag bouwt aan nieuwe stallen voor de koeien en aan een vernieuwde biogasinstallatie in Merksplas. In Kruibeke zijn een gloednieuwe zuivelproductiehal, een nieuwe biogasinstallatie en een waterzuivering in opbouw. Verder investeert de groep ook in de nieuwste technieken waardoor bemesting en transport optimaal en in eigen beheer kunnen gebeuren.

Sinds 2011 is Quirynen Groep ook één van de hoofdaandeelhouders van Fertikal, de tweede geviseerde partij in het onderzoek. Deze producent van meststoffen in de Waaslandhaven produceert volgens de eigen website zo’n 60.000 ton meststoffen per jaar die naar 45 landen worden geëxporteerd. Fertikal heeft ook overnames gedaan in Nederland en vandaar dat ook daar huiszoekingen hebben plaatsgevonden.

Het meststoffenbedrijf heeft doorheen de jaren ook een netwerk van vergistingsinstallaties rond zich opgebouwd. Daarom vond er donderdag ook een huiszoeking plaats bij Fertimass in Maaseik en bij Greenergy in Herselt. Ook een laboratorium uit Oostkamp kreeg speurders over de vloer. Het wordt ervan verdacht meegewerkt te hebben aan de fraude door analyses te vervalsen.

Dit kluwen aan vennootschappen dat heel de keten van A tot Z in handen heeft, maakt de hele groep enorm fraudegevoelig, zo concludeert het parket. Zo werden er bijvoorbeeld talrijke constructies met transportfirma’s opgezet die ogenschijnlijk onafhankelijk waren, maar die nu toch aan de groep Quirynen kunnen worden gelinkt en die dus aan elkaar factureerden, aldus Gazet van Antwerpen.

Twee fraudecircuits

Het parket was, nog volgens de krant, verrast door de enorme omvang van de fraude. “Ook de omvang van de betrokken bedrijven en de manier waarop ze gestructureerd zijn is opmerkelijk”, zeggen de speurders. “Het gaat om tal van constructies om mist te spuien. Wel is het zo dat de verdachten hun zwart geld terug in de bedrijven investeerden en niet gebruikten om er in luxe mee te leven.”

Er zou sprake zijn van twee fraudecarrousels. Een eerste ligt volgens de speurders bij de vergistingsinstallaties die biogas maken in Merksplas. Volgens Gazet van Antwerpen heeft onderzoek uitgewezen dat daar onder meer slachtafval in werd gekieperd om het biogas meer energie te geven. “Hoe meer energie, hoe meer subsidies zo’n biogasinstallatie krijgt via groenestroomcertificaten”, citeert de krant een bron dicht bij het onderzoek. De Standaard zegt dat Quirynen maar liefst 500.000 euro per maand aan die groenestroomcertificaten binnen rijfde, naast “een smak andere overheidssubsidies”.

Een tweede fraudecircuit werd ontdekt in het afvoeren van mest. Hoewel er in Kruibeke wel een rechtstreekse lozing van digestaat in de beek werd vastgesteld, ging het er volgens het parket doorgaans subtieler aan toe. Zo zouden mesttransporten niet geregistreerd worden of analyseresultaten van staalnames van mest vervalst worden. Het onderzoek moet nog uitwijzen of ze hierbij hulp kregen van één of meerdere door de overheid erkende labo’s.

Gazet van Antwerpen stelt dat die vervalste analyseresultaten ervoor zorgden dat het leek alsof de mest, die van bij de veehouders naar de verwerking vertrok, hoge fosfor- en stikstofgehaltes had. Op papier werden dan weer lage gehaltes over de akkers verspreid terwijl ze in werkelijkheid veel hoger lagen. Daar kwamen ook ontelbare fictieve ritten met mest bij, met lege beertonnen.

17 arrestaties

Volgens de Vlaamse kranten waren er twee feiten die maakten dat de fraude aan het licht is gekomen. Zo was er in november 2019 een zware explosie op het bedrijventerrein van Quirynen Energy Farming in Koekhoven, deelgemeente van Merksplas. Een knal die tot kilometers ver te horen was, zorgde ervoor dat de inspectie argwaan kreeg. De explosie scheurde zelfs een betonnen balk van een meter dik doormidden en de aanwezige inspecteurs stelden zich de vraag of er iets mis was met de kwaliteit of de energiewaarde van het biogas. Kort daarop werd een onderzoek opgestart.

Een andere aanleiding waren vaststellingen door de Mestbank en de milieu-inspectie. Die hadden de afgelopen jaren verschillende onregelmatigheden bij de analyseresultaten van meststalen vastgesteld. Zo zou er geknoeid zijn met de verhouding dikke en dunne mestfractie en met de gehaltes aan nitraat en fosfaat. Ook deze informatie heeft het gerechtelijk onderzoek mee in gang gezet.

In totaal werden 17 personen opgepakt. Het zou onder meer gaan om de zaakvoerders van Quirynen Energy Farm. Zij werden donderdag tot laat in de avond ondervraagd en die verhoren werden vrijdag nog verder gezet. Maar er werd niemand voorgeleid. “Mijn cliënten hebben alle medewerking verleend”, zegt Tom Hermans, advocaat van de familie Quirynen aan Gazet van Antwerpen. De advocaat zegt dat zijn cliënten zijn ontdaan door de inval. "Het is geen pretje als de speurders om 6 uur 's ochtends aan je bed staan. Iedereen is wel opgelucht dat ze na de verhoren weer naar huis mochten. Maar de impact van de inval is gigantisch", aldus Hermans.

Verontwaardigde reacties

Vlaams minister van Justitie en Omgeving Zuhal Demir (N-VA) sprak zich fel uit over de fraude. Ze noemde het puur crimineel gedrag dat ons milieu en de gezondheid van alle Vlamingen in het gedrang brengt. “Deze grove inbreuken op onze mest- en milieuwetgeving raken iedereen. Het is laf, grotesk asociaal en een aanslag op ons milieu en de gezondheid van alle Vlamingen. Mensen die sjoemelen met mest, want daar gaat het om, daar bestaat geen excuus voor”, liet ze zich in een persbericht uit over de gerechtelijke actie.

Ook Vlaams minister van Landbouw Hilde Crevits (CD&V) reageerde scherp. “Misbruik of fraude is onaanvaardbaar. Als dit klopt, dan is dit een kaakslag voor de goedmenende boer die de regels volgt”, stelt ze. Haar partijgenoot en voorzitter van de Commissie Landbouw in het Vlaams parlement Bart Dochy begrijpt niet waarom de Mestbank niet sneller in actie is geschoten. “Als het klopt dat de Mestbank op de hoogte was, waarom hebben die dan niet ingegrepen? Nochtans nuttiger werk dan boetes uitschrijven voor kleine administratieve fouten bij de gewone boer”, tweet hij.

(Lees verder onder het uitgelichte artikel)

Zijn Groen-collega Chris Steenwegen pleit dan weer voor een parlementaire onderzoekscommissie. "Zo kunnen we dit tot op het bot uitzoeken en daarna invulling geven aan een mestbeleid dat eenvoudiger, billijker en effectiever is", reageert hij eveneens op Twitter.

De Standaard wijst er op dat zes achtereenvolgende mestactieprogramma’s er niet voor hebben gezorgd dat de waterkwaliteit in Vlaanderen verbetert. “Dat de toestand ondanks strengere normen en reglementering nog verslechterde, liet vermoeden dat er nog te veel mest illegaal op de velden belandde”, aldus de krant dat in mei 2019 al verhalen over fraude naar boven bracht. “De dubieuze mechanismen die onze krant toen blootlegde, komen nu terug in het gerechtelijk onderzoek.” Volgens de krant zijn vooral de correct werkende boeren daar de dupe van omdat zij de regels steeds strenger zien worden.

Mestverwerkers vzw, de sectororganisatie van de mestverwerkende bedrijven, laat in een persbericht weten dat ze de lopende onderzoeken afwacht, maar alle vormen van fraude ten stelligste afkeurt. Ook de landbouworganisaties reageerden verontwaardigd. Zowel ABS als Boerenbond zijn van mening dat fraude nooit mag getolereerd worden. “Het is een misdrijf dat het imago van de correct handelende boeren enorm schaadt”, klinkt het.