De ene zegt kappen, de ander zegt planten: Grondeigenaars hekelen tegenstrijdige wetgeving
nieuwsEr lopen steeds meer langslepende klachtendossiers tegen private eigenaars van natuur-, bos- en landbouwgronden. Dat meldt eigenaarsorganisatie Landelijk Vlaanderen. Zij wijzen erop dat de wetgeving rond eigenaarschap en beheer van deze gronden steeds complexer wordt, wat dus ook tot een toename van het aantal klachten leidt. Volgens een berekening van de organisatie zou bovendien één op zes Vlamingen eigenaar zijn van zulke grond.
Eigenaarsorganisatie Landelijk Vlaanderen registreerde in 2024 ruim 150 slepende probleemdossiers waarin eigenaars tegen een muur van administratieve en juridische obstakels aanliepen. Ter vergelijking: in 2021 waren dat er nog maar 124, een stijging met meer dan 20 procent. Het is volgens Landelijk Vlaanderen slechts een topje van de ijsberg, want niet alle eigenaars melden hun problemen.
Tegenstrijdige wetgeving
“Eigenaars worden soms echt met absurde situaties geconfronteerd. Zo kennen we een eigenaar die omwille van het ‘Natura 2000’-project door een Vlaamse administratie verplicht werd meer bomen aan te planten, terwijl een andere Vlaamse instelling de eigenaar net oplegde om bomen te rooien en meer open land te creëren”, zegt Valérie Vandenabeele van Landelijk Vlaanderen. “En helaas, dit is geen unicum. We zien het steeds vaker gebeuren: regelgeving die niet duidelijk is of die zichzelf gewoonweg volledig tegenspreekt.”
We kennen een eigenaar die omwille van het ‘Natura 2000’-project door een Vlaamse administratie verplicht werd meer bomen aan te planten, terwijl een andere Vlaamse instelling de eigenaar net oplegde om bomen te rooien en meer open land te creëren
Landelijk Vlaanderen roept de Vlaamse overheid daarom expliciet op om de rechten van private eigenaars beter te beschermen en de regelgeving drastisch te vereenvoudigen. "Eigenaars spelen een cruciale rol in het beheer en behoud van open ruimte in Vlaanderen”, zegt Vandenabeele. “Ze investeren met eigen middelen in natuurbeheer en landschapszorg. Het is dan ook essentieel dat ze de nodige ondersteuning krijgen en niet worden geconfronteerd met verouderde wetten en conflicterende richtlijnen. Meer dan ooit is er nood aan een duidelijk regelgevend kader waarbinnen ze zelf dan een invulling aan landelijk gebied kunnen geven.”
Steeds meer eigenaars
De organisatie meldt bovendien dat steeds meer Vlamingen behoren tot deze eigenaarsgroep. Landelijk Vlaanderen heeft in 2023 een opvraag gedaan bij het Vlaams kadaster en berekende op basis van deze gegevens dat 957.687 Vlamingen grond bezitten in buitengebied. Het gaat hier voor de duidelijkheid niet enkel om natuurbeheerders. Wie een perceel bezit dat groen of geel is ingekleurd – zoals pakweg landbouw- of bosgrond – wordt hier meegerekend. Volgens Landelijk Vlaanderen is er dus een merkbare stijging aan de gang: in 1984 waren er circa 650.000 private eigenaars, in 2004 steeg dit aantal tot zo’n 850.000 en vandaag flirt Vlaanderen dus met de kaap van 1 miljoen.
De stijging verklaart Landelijk Vlaanderen deels door de erfwetgeving. “In België krijgt namelijk elk kind normaal gezien een gelijk deel van het ouderlijk bezit, waardoor eigendommen steeds verder worden opgesplitst”, luidt het. “Maar misschien wel de belangrijkste reden, is dat de interesse in de natuur en het landelijke leven – samen met de toegenomen welvaart – de laatste jaren een serieuze vaart heeft genomen.”
Volgens Vandenabeele zien steeds meer Vlamingen landbouw- of bosgrond als een duurzame en waardevolle investering. Ook het sentimentele speelt mee. “De Vlaming met z’n eigen stukje groen, zijn eigen paradijsje… Wel, daar hangt meer en meer een grote emotionele waarde aan vast”, zegt Vandenabeele. “Vaak gaat het om gronden die reeds in de familie waren en waar men dat ook zo wil houden. Maar veel mensen willen ook een stuk natuur om er zelf iets van te maken. Ze zoeken rust en ademruimte en willen zelf iets opbouwen dat ze dan met de kinderen en kleinkinderen kunnen delen. Zo’n stukje eigen natuur heeft trouwens ook een financiële waarde, want de waarde van dit soort ruimte neemt alleen maar toe, en je hebt niet de kosten die bijvoorbeeld wel verbonden zijn aan het onderhouden of het verhuren van een woning.”
Landelijk Vlaanderen laat evenwel weten dat het uit de data onmogelijk af te leiden is in welke mate de gestegen eigenaarsaantallen te wijten zijn aan erfenissen, en in welke mate aan aankopen. Zowel het bureau in duurzaamheidscommunicatie Story Forward als zusteronderneming Forest Forward - die bedrijven begeleidt bij natuur- en bosprojecten - spreken over een merkbare toename in private natuurprojecten “Er is een enorme groei in de interesse om een stuk grond te bezitten om daar te realiseren waar je van droomt”, zegt co-founder Frank Missoul. “Denk bijvoorbeeld aan een voedselbos, boomgaard of plek om dieren te zetten.”
Volgens Landelijk Vlaanderen is 38 procent van de bosgrond in Vlaanderen is in handen van de overheid of onbekende eigenaars. Bij natuurgrond gaat dit echter om liefst 70 procent en bij landbouwgrond om 7procent.
Geen toename in transacties
Federatie van het Notariaat Fednot kan geen toegenomen aantal transacties in landbouw-, natuur- of bosgronden bevestigen. Wat wel gestegen is, is de prijs. “Behoorlijk veel”, zegt notaris Bart Van Opstal. “Dat de volumes niet sensationeel gestegen zijn, is niet verwonderlijk. Landbouwgrond neemt eerder af dan toe. Die afname is trouwens één van de redenen waarom investeerders er zo in geïnteresseerd zijn.”
“Wat we ook zien, is dat sommige overheidsinstanties landbouwgronden kopen om er natuurgebied van te maken. Maar dat één op zes Vlamingen landbouwgrond, bosgrond of natuurgrond bezit, verwondert me zeer sterk.”
Vastgoedmakelaar Geert Vanhove van Vanhove vastgoed & advies kan evenmin onderschrijven dat de interesse in landbouwgronden bij private personen gestegen zou zijn. “Ik ken organisaties als Forest Forward die optreden als bemiddelaar bij het aanbieden van gronden om deze te bebossen of een natuurkarakter te geven. Zo richten ze zich op bedrijven die willen bijdragen aan meer duurzaamheid, wat wellicht ook te maken heeft met de beeldvorming die men rond hun bedrijf wil vormen.”
“Maar dat het aantal transacties gestegen zou zijn, verrast me een beetje, want ik heb er in ieder geval geen ervaring mee. We zien ook geen gestegen interesse bij particulieren. Die was bijzonder groot ten tijde van de nulrente, wanneer landbouwgrond werd aangewend als investering. Maar vandaag is het rendement op kapitaal weer gestegen en zien we de interesse in zulke beleggingen weer afnemen. Vandaag komt landbouwgrond opnieuw vooral in handen van land- en tuinbouwfamilies.”
“Maar ik kan enkel spreken over de transacties die ik zie in mijn eigen kantoor”, zegt Vanhove nog. “De markt in landbouwgronden is vrij besloten en weinig transparant. De Vlaamse regering wil een prijzenobervatorium oprichten om hier verandering in te brengen.”
Bron: Eigen berichtgeving
