Birdlife ziet graten in ecoregelingen, maar uitdagingen beknotten potentieel

Birdlife-rapport

Sinds 2023 kunnen landbouwers via het GLB een vergoeding ontvangen voor ecologische maatregelen, de zogenaamde ecoregelingen. Het gaat dan onder meer over minder pesticidengebruik of meer braakliggend land, wat de biodiversiteit ten goede komt en de bestuiving vergemakkelijkt.

Het Birdlife-rapport kijkt naar de invoering van deze ecoregelingen in 12 EU-lidstaten in 2023, het eerste jaar van de nieuwe GLB-periode. Deze ecoschema’s moesten de biodiversiteit, klimaatbestendigheid en duurzaamheid bevorderen. Toch wordt hun potentieel nog niet volledig benut door problemen op gebied van ontwerp, financiering en uitvoering. Het rapport onderzoekt waarom boeren minder deelnemen, toont enkele succesvolle voorbeelden, vooral gericht op biodiversiteit, en doet voorstellen om de impact te vergroten. Tot slot wordt kort de vereenvoudiging van het GLB in 2024 behandeld, met extra uitleg over de uitdagingen en kansen voor de toekomst van ecoschema’s.

Conclusie

Volgens Birdlife zijn de meest succesvolle ecoregelingen haalbaar en duidelijk, maar de manier waarop ze worden aangenomen en uitgevoerd verschilt sterk tussen landen en regio’s. Er zijn verschillende obstakels die zorgen voor een beperkte deelname, zoals moeilijke aanvraagprocedures, rigide programma’s, te lage financiële prikkels en te weinig flexibiliteit in het landbeheer. Daarnaast heeft de vereenvoudiging van de milieunormen van het GLB, de effectiviteit van deze schema’s verzwakt. Dat blijkt uit de lagere deelname aan ecoregelingen die non-productieve gebieden moeten bevorderen. 

Er zijn echter ook positieve voorbeelden. Het bufferstrokeninitiatief in Slowakije heeft bijvoorbeeld de biodiversiteit versterkt door belangrijke habitats voor vogels en bestuivers te creëren in anders monoculturele landschappen. Ook het gelaagde model van Nederland, met flexibelere opties voor boeren, blijkt effectief om deelname te stimuleren, hoewel het risico bestaat dat het weinig milieuwinst oplevert.

Er is dus nog ruimte voor verbetering om de biodiversiteitsdoelen te halen. Om de effectiviteit te verbeteren, moeten ze beter worden afgestemd op de specifieke situatie in elke regio. Dit kan door gerichte prikkels en vereenvoudigde processen, zodat meer boeren meedoen. Ook moeten ecoregelingen beter geïntegreerd worden in het bredere GLB en moet de communicatie verbeterd worden. Langetermijnmonitoring en flexibele aanpassingen blijven cruciaal om de milieudoelen beter te bereiken.

Vlaanderen heeft een hoge deelnamegraad

Navraag bij het Agentschap voor Landbouw en Zeevisserij leert dat het ecoregelingsysteem in Vlaanderen een hoge deelnamegraad kent. In 2024 sloot 87 procent van de Vlaamse landbouwers een ecoregeling of agromilieuklimaatregel af. “Dit toont aan dat veel landbouwers openstaan voor maatregelen met een positieve impact op milieu en klimaat”, zegt persverantwoordelijke Bart Merckaert.

Tegelijk worden de ecoregelingen continu geëvalueerd en bijgestuurd. “Op basis van overleg met de landbouw- en natuurorganisaties, passen we de regelingen aan waar nodig”, aldus Merckaert.

Met nog drie jaar te gaan in deze GLB-periode, benadrukt het Birdlife-rapport dat de focus nu moet liggen op praktische verbeteringen, eerder dan op grote structurele wijzigingen. Ecoregelingen kunnen een belangrijk instrument zijn voor duurzame landbouw, maar hun succes hangt af van het oplossen van de problemen die in het rapport zijn genoemd. Het verbeteren van het ontwerp van de schema’s, het beter afstemmen op lokale behoeften, het verhogen van financiële prikkels en het vereenvoudigen van deelname zijn belangrijke stappen om ecoregelingen effectief te maken in functie van biodiversiteitsbehoud in de Europese landbouw.

Het Birdlife-rapport vind je hier.